a

Αθήνησιν, ἐμπορικὸν δ' ἐν Αἰγίνῃ καὶ Χίῳ, πορθμικὸν ἢ ἐν Τενέδῳ. Πρὸς δὲ τούτοις τὸ χερνητικὸν καὶ τὸ μικρὰν ἔχον οὐσίαν, ὥστε μὴ δύνασθαι σχολάζειν· ἔτι τὸ μὴ ἐξ ἀμφοτέρων πολιτῶν ἐλεύθερον, κἂν εἴ τι ν τοιοῦτον ἑτέρου πλήθους εἶδος. Τῶν δὲ γνωρίμων πλοῦτος, εὐγένεια, ἀρετὴ, παιδεία, καὶ τὰ τούτοις ὅμοια λεγόμενα ὰ κατὰ τὴν διαφοράν.

d

e

C

2. Δημοκρατία μὲν οὖν ἐστι πρώτη μὲν ἡ λεγομένη μάλιστα κατὰ τὸ ἴσον· ἴσον γάρ φησιν ὁ νόμος ὁ τῆς τοιαύτης δημοκρατίας, τὸ μηδὲν μᾶλλον ὑπάρχειν τοὺς ἀπόρους ἢ τοὺς εὐπόρους, μηδὲ κυρίους εἶναι ὁποτερουσοῦν, ἀλλ ̓ ὁμοίους ἀμφοτέρους. Εἴπερ γὰρ ἐλευθερία μάλιστ ̓ ἐστὶν ἐν δημοκρα τίᾳ, καθάπερ ὑπολαμβάνουσί τινες, καὶ ἰσότης, οὕτως ἂν εἴη μάλιστα, κοινωνούντων ἁπάντων μάλιστα τῆς πολιτείας ὁμοίως. Επεὶ δὲ πλείων ὁ δῆμος, κύριον δὲ τὸ δόξαν τοῖς πλείοσιν, ἀνάγκη δημοκρατίαν εἶναι ταύτην. ἓν μὲν οὖν εἶδος δημοκρατίας κ τοῦτο.

3. Αλλο δὲ τὸ τὰς ἀρχὰς ἀπὸ τιμημάτων εἶναι, βραχέων δὲ τούτων ὄντων· δεῖ δὲ τῷ κτωμένῳ ἐξουσίαν εἶναι μετέχειν, καὶ τὸν ἀποβάλλοντα μὴ μετέχειν, Ετερον * εἶδος δημοκρατίας, τὸ μετέχειν ἅπαντας τοὺς πολίτας, ὅσοι ἀνυπεύθυνοι

a

m

· Πορθμευτικὸν, Sylb. Sch. Cor. Ber. — δ' ἐν Τεν., Vet. int. Sylb. Sch.

Ετερον, C. 161, Sch. Cor. * Όμοια λεγόμενα,

f

τὰ τούτοις ἑπόμενα, Cor. sine auctor. — Τὴν

Αρχειν pro ὑπάρχειν, Sch. Cor. auctore Vict.

* Οποτερωσοῦν, Ald. 1. Δημοκρατίαν ( ) εἶδος om.

κταμένῳ, Vict. cod.

2.

k

C.

161. Ετερον (

i

· * Κεκτημένῳ, 2023 et corr. 2025.

pêcheurs : Athènes de matelots; Égine et Chios de négociants, Ténédos de caboteurs. On peut encore comprendre dans la classe inférieure, les manœuvres, les gens de fortune trop médiocre pour vivre sans travailler, ceux qui ne sont citoyens et libres que de père ou de mère seulement, et enfin tous ceux dont les moyens d'existence se rapprochent de ceux que nous venons d'énumérer. Dans la classe élevée, les distinctions se fondent sur la fortune, la noblesse, le mérite, l'instruction et sur d'autres avantages analogues.

La première espèce de démocratie est caractérisée par l'égalité, et cette égalité fondée par la loi signifie que les pauvres n'auront pas des droits plus étendus que les riches, que ni les uns ni les autres ne seront souverains exclusivement, mais qu'ils le seront dans une proportion pareille. Si donc la liberté et l'égalité sont, comme on l'assure, les deux bases fondamentales de la démocratie, il suffit de l'égalité des droits politiques, pour que la démocratie existe dans toute sa pureté : car le peuple est toujours le plus nombreux, et il y a nécessairement démocratie là où l'avis de la majorité fait loi.

Après cette première espèce de démocratie, en vient une autre où les fonctions publiques sont à la condition d'un cens ordinairement fort modique. Les emplois y doivent être accessibles à tous ceux qui possèdent le cens fixé, et fermés à ceux qui ne le possèdent pas. Dans une troisième espèce tous les citoyens arrivent aux magistratures, mais la loi règne souverainement.

ἄρχειν δὲ τὸν νόμον. Ετερον δ' εἶδος δημοκρατίας, τὸ πᾶσι μετεῖναι τῶν ἀρχῶν, ἐὰν μόνον ᾖ πολίτης, ἄρχειν δὲ τὸν νόμον. Ετερον δ ̓ εἶδος δημοκρατίας, τἆλλα μὲν εἶναι ταὐτὰ, κύριον δ ̓ εἶναι τὸ πλῆθος καὶ μὴ τὸν νόμον.

4. Τοῦτο δὲ γίνεται, ὅταν τὰ ψηφίσματα κύρια ᾖ, ἀλλὰ μὴ ὁ νόμος· συμβαίνει δὲ τοῦτο διὰ τοὺς δημαγωγούς· ἐν μὲν γὰρ ταῖς κατὰ νόμον δημοκρατουμέναις οὐ γίνεται δημα γωγὸς, ἀλλ' οἱ βέλτιστοι τῶν πολιτῶν Β εἰσιν ἐν προεδρίᾳ· ὅπου δ' οἱ νόμοι μή εἰσι κύριοι, ἐνταῦθα γίνονται δημαγω γοί. Μόναρχος γὰρ ὁ δῆμος γίνεται σύνθετος εἷς ἐκ πολλῶν· οἱ γὰρ πολλοὶ κύριοί εἰσιν, οὐχ ὡς ἕκαστος, ἀλλὰ πάντες. Όμηρος δὲ ποίαν λέγει οὐκ ἀγαθὸν εἶναι πολυκοιρανίην, πότερον ταύτην, ἢ ὅταν πλείους ὦσιν οἱ ἄρχοντες, ὡς ἕκα στος, ἄδηλον. ὁ δ ̓ οὖν τοιοῦτος δῆμος, ἅτε μόναρχος ὢν, ζητεῖ μοναρχεῖν, διὰ τὸ μὴ ἄρχεσθαι ὑπὸ νόμου, καὶ γίνεται δεσποτικός· ὥστε οἱ κόλακες ἔντιμοι.

1

C

5. Καὶ ἔστιν ὁ τοιοῦτος δῆμος ἀνάλογον τῶν μοναρχιῶν τῇ τυραννίδι· διὸ καὶ τὸ ἦθος τὸ αὐτὸ, καὶ ἄμφω δεσποτικὰ τῶν βελτιόνων. Καὶ τὰ ψηφίσματα, ὥσπερ ἐκεῖ τὰ ἐπιτάγματα· καὶ ὁ δημαγωγὸς καὶ ὁ κόλαξ οἱ αὑτοὶ καὶ ἀνάλογον· καὶ ὰ μάλιστα δ' ἑκάτεροι ἰσχύουσιν οἱ μὲν κόλακες παρὰ τυράννοις, οἱ δὲ δημαγωγοὶ τοῖς δήμοις τοῖς τοιούτοις.

e

6. Αἴτιοι δ ̓ εἰσὶ τοῦ εἶναι τὰ ψηφίσματα κύρια, ἀλλὰ

—

τέροις, Ο. 161, 2013, 2015. - ἑκάτεροι παρ ̓ ἑκατέροις, Sylb. Sch. Cor.

Ber. * Τοῖς τυράννοις, 2025.

Dans une autre, il suffit pour être magistrat, d'être citoyen à un titre quelconque, la souveraineté restant encore à la loi; une cinquième espèce admet d'ailleurs les mêmes conditions, mais on transporte la souveraineté à la multitude dont les décrets sont souverains à la place de la loi. La multitude est alors sous la conduite de démagogues.

Dans les démocraties où la loi gouverne, il n'y a point de démagogues, et les citoyens les plus respectés ont la direction des affaires. Les démagogues ne se montrent que là où la foi a perdu sa souveraineté. Le peuple alors est un vrai monarque, formé par la majorité, qui règne, non point individuellement, mais en corps. Homère a blâmé la multiplicité des chefs; mais l'on ne saurait dire s'il prétendit parler, comme nous le faisons ici, ou d'un pouvoir exercé en masse, ou d'un pouvoir réparti entre plusieurs chefs. Dès que le peuple est monarque, il prétend agir en monarque; il rejette le joug de la loi, se fait despote et accueille bientôt les flatteurs; cette démocratie est dans son genre ce que la tyrannie est à la royauté. De part et d'autre, mêmes vices, même oppression des bons citoyens ici les décrets, là les ordres arbitraires. Le démagogue et le flatteur ont une ressemblance frappante. Tous deux ils ont un crédit sans bornes, l'un sur le tyran, l'autre sur le peuple ainsi corrompu. Les démagogues, pour substituer la souveraineté des décrets à celle des lois, rapportent

μὴ τοὺς νόμους, οὗτοι, πάντα ἀνάγοντες εἰς τὸν δῆμον· συμβαίνει γὰρ αὐτοῖς γίνεσθαι μεγάλοις, διὰ τὸ τὸν μὲν δῆμον πάντων εἶναι κύριον, τῆς δὲ τοῦ δήμου δόξης του τους· πείθεται γὰρ τὸ πλῆθος τούτοις. Ετι δ' οἱ ταῖς ἀρχαῖς ἐγκαλοῦντες τὸν δῆμόν φασι δεῖν κρίνειν· ὁ δ ̓ ἀσμένως δέχεται τὴν πρόκλησιν b. ὥστε καταλύονται πᾶσαι αἱ ἀρχαί.

7. Εὐλόγως δ ̓ ἂν δόξειεν ἐπιτιμᾷν ὁ φάσκων τὴν τοιαύτην εἶναι δημοκρατίαν, οὐ πολιτείαν· ὅπου γὰρ μὴ νόμοι ἄρχουσιν, οὐκ ἔστι πολιτεία· δεῖ γὰρ τὸν μὲν νόμον ἄρχειν πάντων, τῶν δὲ καθ ̓ ἕκαστα τὰς ἀρχὰς, καὶ τὴν πολιτείαν κρίνειν. Ωστ', εἴπερ ἐστὶ δημοκρατία μία τῶν πολιτειῶν, φανερὸν, ὡς ἡ τοιαύτη κατάστασις, ἐν ᾗ ψηφίσμασι πάντα διοικεῖται, οὐδὲ δημοκρατία κυρίως· οὐθὲν γὰρ ἐνδέ χεται ψήφισμα είναι καθόλου. Τὰ μὲν οὖν τῆς δημοκρατίας εἴδη διωρίσθω τὸν τρόπον τοῦτον.

1

C

V. 1. Ολιγαρχίας 2 δ ̓ εἴδη ἓν μὲν, τὸ ἀπὸ τιμημάτων εἶναι τὰς ἀρχὰς τηλικούτων, ὥστε τοὺς ἀπόρους μὴ μετέχειν πλείους ὄντας, ἐξεῖναι δὲ τῷ κτωμένῳ μετέχειν τῆς πολιτείας. Αλλο δὲ, ὅταν ἀπὸ τιμημάτων μακρῶν ὰ ὦσιν αἱ ἀρχαὶ, καὶ αἱρῶνται αὐτοὶ τοὺς ἐλλείποντας. Αν μὲν οὖν ἐκ πάντων τούτων τοῦτο ποιῶσι, δοκεῖ τοῦτ ̓ εἶναι μᾶλλον ἀριστοκρα

d

* Πάντων, sic 2023, C. 161, Ber. ἁπάντων, 2025.

Μακρῶν, sic 2023, Vict.

faire ici la satire du gouvernement athénien. - 2 Duval, chap. ν.