55

vetere homine in novum reformamini; et de carnalibus spiritales, de terrenis incipitis esse caelestes: secura et constanti fide credite resurrectionem, quae facta est in Christo, etiam in nobis omnibus esse complendam 53, et hoc secuturum 54 in toto corpore quod praecessit in capite. Quoniam et ipsum, quod percepturi 5 estis, baptismi sacramentum huius spei 56 exprimit formam 57. Quaedam enim ibi mors, et quaedam resurrectio celebratur. Vetus homo deponitur et novus sumitur. Peccator aquas ingreditur et iu-stificatus egreditur. Ille abiicitur qui traxit ad mortem, 543 et suscipitur ille qui reduxit ad vitam, per cuius gratiam vobis confertur, ut filii Dei sitis, non carnis voluntate editi, sed sancti Spiritus virtute generati. Et ideo hanc brevissimam plenitudinem ita debetis vestris cordibus inhaerere 58, ut omni tempore praesidio huius confessionis utamini. Invicta est enim semper talium armorum 59 potestas, contra omnes insidias inimici ad bonam Christi militiam profutura 60. Diabolus, qui 61 hominem tentare non desinit 62, munitos vos hoc Symbolo semper inveniat 63; ut, devicto adversario, cui renuntiatis 64, gratiam Domini incorruptam et immaculatam usque in finem, ipso quem 65 confitemini protegente, servetis, ut 66 in quo peccatorum remissionem accipitis, in eo gloriam resurrectionis habeatis 67. Ergo dilectissimi, praefatum Symbolum fidei catholicae 68 in praesenti cognovistis, nunc euntes edocemini nullo mutato sermone. Potens est enim Dei misericordia quae et vos ad baptismi fidem currentes perducat, et nos qui vobis mysteria tradimus, una vobiscum ad regna caelestia faciat pervenire. Per eundem Dominum nostrum Iesum Christum, qui 69 vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

1 This section has been compared for the greater part of its extent with the parallel form given by Gerbert (ii. 3) from his Zürich MS. (saec. ix circ.), the readings of which are, as before, cited as Gerb. The form of the Creed has been compared with that contained in A. which has, after the last prayer contained in xxxiv. supra, the direction 'Hic exponat presbyter Pater noster qui in caelis totum. Hic exponat Credo in unum,' followed by a Latin version of the Creed, which has originally agreed very closely with the version contained in V., but has been altered by a later hand into agreement with the more usual form. 2 quam V. (corrected by Tommasi as text, from Santori's MS., with which Gerb. agrees). 3 animis bonam conversationem mutate Gerb.; V. as text (ungrammatically: Tommasi reads vera conversatione). vestrarum Gerb.; V. as text. illuminator. Accedite Gerb. • Evan

4

gelicae V.; Tommasi retains this, but notes that Santori's MS. read evangelicis; Gerb. has Evangelici symbolum sacramenti. 7 V. omits ab, which Tom

masi notes as being contained in Santori's MS.; Gerb. also has it.

8

quid

credendum nobis Gerb.; V. as text.

11 accipimus V.; Gerb. as text. 13 fidem V.; Gerb. as text.

9

providendum V.; Gerb. has profitendum which seems on the whole more likely. 10 memoria fatigari Gerb. 12 materie qui V.; Gerb. as text. 15 Both V. and 16 Gerb. omits 18 Latina 21 Gerb. has Et ille

19 Et dicit Gerb.

14 Gerb. omits eum.

17 confitetur Gerb.

20 credent Gerb.

Gerb. give this sentence in the same ungrammatical form.
ei; V. as text (ungrammatically).
Gerb.
cantat symbolum, followed by the Apostles' Creed. In the bilingual Creed
which is given here the readings are those of V. except that the spelling of the
Latin version has been slightly altered for uniformity.
22 audi V.
23 Gerb. has, after the Apostles' Creed, instead of the preceding, this rubric
'Et dum hoc cantat, semper manum super caput infantis tenet: hoc finito
iterum accipiens alter acolytus ex ipsis infantibus feminam sicut supra, et
interrogat presbyter sicut antea, et ipse cantat symbolum sicut supra scriptum
est.'
et ex Patre A'; V. A1 as text.
25 A2 inserts Deum de Deo.
26 genitum A2: V. (A1?) as text.
27 Patri A1; V. A2 as text.
scendit A (but see note 37).
29 incarnatus est A2; V. A1 as text.

24

33

30

28 de

ex A2;

32 crucifixus

supponcio A.

36 resurrexit A2;
de caelis A1 (per-

V. A1 as text. 31 homo factus est A2; V. (A1?) as text.
etiam A2; crucifixum (omitting etiam) A1; V. as text.
35 sepultus est A2; V. A1 as text.
37 ascendit in caelum A2; ascendentem
haps due to the presence of descendentem de caelis in the MS. from which A
was copied) see note 28; V. as text.
30 sedet ad A2;

34 et erased by A". V. A1 as text.

38

A. omits et.

(?)

4:2

V. A' as text. 40 iterum venturus est A2; A1 has venturum preceded by an
erasure; V. as text.
41 Dm A1; V. A2 as text.
vivificantem qui
ex Patre Filioque procedit A2; V. A1 as text, save that A1 reads vivificantem.
43 adoratur et conglorificatur A.; V. as text.
44 A2 inserts et.
omits et apostolicam; the words are added by A2 (apparently to follow sanctam).
46 Gerb. omits est.
47 Gerb. inserts sunt.
48 Gerb. omits non.

50 venturus atque ad Gerb.

54

49 crucifixo V.
rected by Tommasi from Santori's MS. to reading of text); praedicatur Gerb.
52 Gerb. omits the portion Vos-virtute generati.
V. (corr. by Tommasi from Santori's MS.).
cepturi V. 56 huc spei V. (corr. by Tommasi).
ibi. Quaedam enim ibi which Tommasi retains, noting that the former ibi is
absent from Santori's MS. 58 Gerb. (see note 2) has Quae brevissima pleni-
tudo ita debet vestris cordibus inhaerere; V. as text. 59 armatorum Gerb.
6 profuturis V.; et contra omnes vobis insidias diaboli, tanquam bonis Christi
militibus profutura Gerb. 61 quia Gerb.

hoc symbolum inveniat Gerb.; V. as text.
omits quem which seems
quem... protegentem.
bolum catholice Gerb.

Et admonentur a diacono ut supra.

Dominus et Salvator noster Iesus Christus inter caetera salutaria praecepta, discipulis suis petentibus quemadmodum orare deberent, eam formam eis orationis concessit quam etiam lectione praesenti et vos plenius cognovistis 3. Audiat nunc dilectio vestra quemadmodum doceat discipulos suos orare Deum Patrem omnipotentem: Tu autem cum orabis, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio, ora Patrem tuum. Cubiculum quod nominat, non occultam

Gerb. ii. 3.
Miss. Gall.

716-8.

domum ostendit, sed cordis nostri secreta illi soli patere commemorat. Et clauso ostio Deum adorare debere, id est, ut a mala cogitatione pectus nostrum mystica clave claudamus, ac labiis clausis, incorrupta mente Deo loqua- 544 mur. Deus autem 7 noster fidei et non vocis auditor est. Claudatur 10 ergo clave fidei pectus nostrum contra insidias adversarii, et soli Deo pateat cuius templum esse cognoscitur, ut quum habitat in cordibus nostris ipse sit advocatus in precibus nostris. Ergo Dei Sermo et Dei Sapientia 11, Christus Dominus noster, hanc orationem nos docuit, ut ita

oremus.

Post hoc intras et dicis, PATER NOSTER QUI ES IN

CAELIS.

Haec libertatis vox est et plena fiducia. Ergo his vobis 12 moribus est vivendum, ut et filii Dei et fratres Christi esse possitis 13. Nam Patrem suum Deum qua 14 temeritate dicere praesumit, qui ab eius voluntate degenerat? Unde vos, dilectissimi, dignos exhibete adoptione divina, quoniam scriptum est, Quotquot 15 crediderunt in eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri.

SANCTIFICETUR NOMEN TUUM.

Id est, non quod Deus nostris sanctificetur orationibus 16, qui semper est sanctus, sed petimus ut nomen eius sanctificetur in nobis, ut qui in baptismate eius sanctificamur in eo 17 quod esse coepimus 18 perseveremus 19.

17

ADVENIAT REGNUM TUUM.

Deus namque noster quando non regnat maxime cuius. regnum est immortale? Sed quum dicimus, Veniat regnum tuum, nostrum regnum petimus advenire, a Deo nobis promissum, Christi sanguine et passione 20 quaesitum.

FIAT VOLUNTAS TUA.

Id est, in eo 21 fiat voluntas tua, ut quod tu vis in caelo hoc nos in terra positi irreprehensibiliter faciamus.

PANEM NOSTRUM QUOTIDIANUM DA NOBIS HODIE. Hic spiritalem cibum intelligere debemus. Christus enim panis est noster, qui dixit, Ego sum panis vivus, qui de caelo descendi. Quem quotidianum dicimus, quod ita 545 nos semper immunitatem petere debemus 22 peccati, ut digni simus caelestibus alimentis.

ET DIMITTE NOBIS DEBITA NOSTRA, SICUT ET NOS DIMITTIMUS DEBITORIBUS NOSTRIS.

24

Hoc praecepto significans 23, non nos aliter peccatorum posse veniam promereri, nisi prius nos in nobis delinquentibus aliis 2+ relaxemus: sicut in evangelio Dominus 25 dicit, Nisi dimiseritis peccata hominibus, nec vobis Pater vester dimittet peccata vestra.

ET NE NOS INDUCAS IN TENTATIONEM.

Id est, ne nos patiaris induci ab eo qui tentat, pravitatis auctore 26. Nam dicit scriptura, Deus enim intentator malorum est 27. Diabolus vero tentator 28 ; ad quem evincendum 29 Dominus dicit 30, Vigilate et orate, ne intretis in tentationem.

SED LIBERA NOS A MALO.

Hoc ideo ait, quia dixit apostolus, Nescitis quid vos 31 oportet orare. Unus Deus 32 omnipotens ita a nobis orandus 33, ut quicquid humana fragilitas cavere et vitare non praevalet 34, hoc ille ut possimus 35 propitius nobis conferre dignetur Iesus Christus Dominus noster, qui vivit et regnat Deus in unitate Spiritus sancti 36, per omnia saecula saeculorum.

Item annuntiat diaconus, ut supra; State cum disciplina et cum silentio, audientes intente 37.

39

Audistis, dilectissimi, Dominicae orationis sancta mysteria: nunc euntes ea vestris cordibus innovate, ut ad exorandam et ad percipiendam Dei misericordiam 38 perfecti in Christo esse possitis. Potens est Dominus Deus noster, ut et vos qui ad fidem curritis ad lavacrum aquae regenerationis perducat, et nos qui 40 vobis mysterium fidei catholicae tradidimus, una 41 vobiscum ad caelestia regna faciat pervenire. Qui vivit et regnat cum Deo Patre in unitate Spiritus sancti, per omnia saecula saeculorum 42.

1 This form of instruction appears in a very similar shape in Missale Gallicanum, and also in Gerbert's Zürich MS. (see note on xxix. supra). The latter is for the most part in agreement with the Missale Gallicanum, where that differs from V., but resembles V. more closely in some important points. 2 sacra Gerb.; V. as text; Miss. Gall. omits the words between noster and discipulis. 3 Miss. Gall. Gerb. have (after deberent) non solum formam orationis concessit, verum etiam qua mente et puritate precarentur ostendit, ut in praesenti sacra haec lectio demonstravit: and proceed Tu autem, &c. 1 secretum Miss. Gall. Gerb. which omit the words illi soli... debere. 5 ut malae cogitationi Miss. Gall. Gerb. Miss. Gall. Gerb. insert fidei. 7 enim Miss. Gall. Gerb. Miss. Gall. Gerb. omit et. • author

13

11 Ergo

12 nobis Gerb.; Miss.

Gerb.
10 Miss. Gall. Gerb. omit Claudatur... nostris.
unde sermo est, id est sapientia Miss. Gall. Gerb.
Gall. omits the word.
possimus Miss. Gall. Gerb.
(corrected by Tommasi); Miss. Gall. Gerb. as text.
autem.

16

19

20

san

non quod Deus nostris sanctificationibus V.; Miss. Gall. Gerb. as text. (S. Cyprian de Orat. Dom. has 'Non quod optamus Deo ut sanctificetur orationibus nostris.") 17 in id V. Miss. Gall. Gerb. (ungrammatically). S. Cyprian de Or. Dom. as text. 18 incipimus V.; Miss. Gall. Gerb, and S. Cyprian de Or. Dom. as text. perseveremur V. guinem et passionem V. (corrected by Tommasi); Miss. Gall. Gerb. as text; so S. Cyprian de Or. Dom. 21 Gerb. omits in eo. 22 quotidianum dicens ita nos semper immunes praecipit esse Miss. Gall. Gerb. pactum est significans Miss. Gall. Gerb. 25 Miss. Gall. Gerb. insert noster. 27 est malorum Miss. Gall. Gerb. Gerb. 29 vincendum Gerb.

veniam.

Gall. Gerb.

insert est.

94

36

23 Hoc

24 Miss. Gall. Gerb. insert 26 auctor est Gerb. 28 tentator est Miss. Gall.; est tentator 30 dixit Miss. Gall. 31 vobis Miss. 32 Unde Deus Miss. Gall. Gerb. 33 Miss. Gall, Gerb. fragilitas capere non praevalet Gerb. 35 Miss. Gall. Gerb. omit ut possimus. regnat cum Deo Patre (omnipotente Miss. Gall.) et Spiritu sancto Miss. Gall. Gerb. 37 Gerb. has Et dicit diaconus State cum silentio audientes intente, et prosequitur presbyter his verbis. Miss. Gall. omits the proclamation of the deacon, and substitutes another form for the first part of the concluding paragraph, in which Gerb. is in general agreement with V. 38 ad exoranda et praecipienda Dei misericordia V.; Gerb. 39 V. Miss. Gall. omit ut; Gerb. as text. 40 et non qui V. 41 una tradimus Miss. Gall.; et una tradidimus Gerb.; una tradidimus V. ; but see end of last section. 42 Miss. Gall. has (after pervenire) praestante Domino nostro Iesu Christo; cui est honor et imperium in saecula saeculorum. Amen.

as text.

R. S.
Gerb. 65.
Pam. 246.
Men. 60.

R. S.
Gerb. 65.
Pam. 247.

R. S.
Gerb. 65.

XXXVII.

DOMINICA IN PALMIS.

De Passione Domini.

Deus', qui humano generi ad imitandum humilitatis exemplum, Salvatorem nostrum et 2 carnem sumere et crucem subire fecisti, concede 3 propitius ut et patientiae eius habere documentum et resurrectionis eius consortia mereamur, Christi Domini nostri. Qui tecum vivit et regnat Deus in unitate Spiritus sancti, per.

Deus, quem diligere et amare iustitia est, ineffabilis gratiae tuae in nobis dona multiplica: et qui fecisti nos morte Filii tui sperare quod credimus, fac nos, eodem resurgente, pervenire quo tendimus. Per.

Secreta.

8

Ipsa maiestati tuae, Domine, fideles populos commendet Pam. 246. oblatio, quae per Filium tuum reconciliavit inimicos", Iesum Christum Dominum nostrum. Qui tecum vivit et regnat Deus in unitate Spiritus sancti, per omnia saecula saeculorum.

546