abstineat, adeo ut non possit Regia Majestas stimulum hunc Conscientiæ ex suo pectore evellere, semperq; in ea mentis perturbatione illi sit permanendum, ut omnibus horis cogitet successorem sui Regni ex suo sanguine defuturum. Neq; adhuc Reverendissimus Campegius ullam significationem dedit, velle se ad id exequendum descendere, quod priore illa generali Commissione continetur ; verum, quod pejus etiam est, quum multis precibus Bulla Decretalis in hac causa Regia impetrata fuerit, promiseritq; Vestra Sanctitas se permissurum ut Serenissimo Regi ac Reverendiss. D. Eboracen. ostenderetur, et eorum manibus crederetur, quam ipsi aliquibus ex Secretissimis Consiliariis ostenderent, ut Serenissimus Rex de totius negotii æquitate instructior fieret, noluit Reverendissimus Campegius eam credere Serenissimo Regi, aut Reverendissimo Domino Eboracen. suo in ea causa Collegæ. Cur autem velit Vestra Sanctitas Regiam Majestatem in eam spem adduxisse, ut deinde hoc pacto illam frustretur ac deludat. Tunc S. D. N. injecta in meum brachium manu, me ulterius loqui prohibuit, se ira accensum non abscondens, dixit, Non parum sibi de D. V. Reverendissima conquerendum esse, atque sub ejus fide se deceptum esse; Bullam Decretalem dedisse, ut tantum Regi ostenderetur, concremareturq; statim ad hoc me (inquit) multis ille magnisque precibus protraxit, ostendens, si id non daretur, manifestam suæ saluti ruinam impendere; nunc autem eam Bullam, quæ debuit esse Secretissima, vult divulgare, neq; unquam se promisisse concessurum ut Consiliariis ostendatur: literas (inquit) ipsas Reverendissimi Eboracen. proferre possum, quibus id tantum, quod dixi, petit, et ipsum Equitem Cassalium testem volo, quod Dominus Stephanus Gardinerus et ipse nil aliud a me postulaverunt, nec si postulassent, quicquam amplius obtinuissent; atq; utinam aliter rem petissent, eam namq; facile denegassem, nec ad hanc pænitentiam venissem, ex qua vel unius digiti jactura (modo fieri possit) quod factum fuit revocarem, video enim quantum mali ex eo mihi subeundum sit. Quum S. D. N. hæc et similia contra suum morem dexisset, ego in eam sententiam subsequutus, sciendum esse, quod D. V. Reverendissima petit, non esse ab eo, quod ejus Sanctitas constitu tum fuisse dicit alienum, nec D. V. Reverendissima hanc rem divulgari velle, aut secundum eam Bullam sententiam ferri Cæterum Regiæ Majestati et sibi tradi, ut possent aliquibus fidelioribus carioribusq; Consiliariis ostendere, ut ipsi de re tota fiant instructiores, quod perinde arcanum erit, ac si in nullius notitiam devenisset. An non (inquam) Sanctitas Vestra plerosq; habet, quibus quum aliquid arca

:

num crediderit, putet id non minus celatum esse, quam si uno tantum pectore contineretur, quod multo magis Serenissimo Angliæ Regi evenire debet, cui singuli in suo Regno sunt subjecti, neq; etiamsi velint, possunt Regi non esse fidelissimi: Væ namq; illis si vel parvo momento ab illius voluntate recederent, quid hoc præterea obesse potest? an non sic petitum, sic constitutum fuit? quæ ratio Sanctitatem Vestram propositum mutare cogit? Ibi Pontifex iracundus, et concitatior etiam quam paulo ante; Haud (inquit) ita fuit constitutum, nec me latet, quid de ea Bulla facere cogitent et cujusmodi ex eo mihi damnum redundaturum sit; firmum igitur illud habeatis, me decrevisse, neq; sententiam muto, nolle quicquam amplius hac in re permittere. At ego, nolit (quæso) Vestra Sanctitas sic ex certa animi sententia loqui, ac potius in his literis Reverendissimi Domini Eboracen. concideret damna, ruinas, hæreses, quæ Vestræ Sanctitatis culpa in illo Regno orirentur: Regia enim Majestas male a Vestra Beatitudine tractata, injuria, et ignominia affecta studium et voluntatem, quam semper optimam in Sedem Apostolicam habuit, in contrariam partem convertere posset, hoc est Dominationi Vestræ toto pectore considerandum. Esto quod de hujus negotii æquitate disceptatum non sit, concedamus etiam hanc rem malam, et mali exempli futuram (quod quidem secus esse judicaverunt omnes) an non Vestra Sanctitas novit pleraq; quæ non bona sunt præferri nonnunquam a nobis solere, no pejora patiamur; atq; hoc tum aliis in rebus, tum imprimis hæresium evitandarum causa providendum est, quas videmus, quum semel altiores radices egerint, non posse amplius extirpari; atq; ibi ad illius pedes genibus flexis, eam precibus omnibus sum obtestatus, ut amicitiam potentissimi Regis conservare, observantiam Dominationis Vestræ Reverendissimæ erga ejus Sanctitatem, nostramq; servitutem respicere vellet; relicta namq; Regiæ Majestatis amicitia, religionis imminutio subsequeretur, et Regni illius a tam antiqua cum Sede Apostolica conjunctione dissolutio, ac Dominationis Vestræ Reverendissimæ gratia et Autoritas apud Sereniss. Regem non suo merito deficeret ejusq; fortasse salus periclitaretur; Nos autem qui semper Beatitudini Vestræ inservivimus, pro qua tot bonis officiis functi sumus, et tantum operæ perfecimus, an integram amicitiam inter Regiam Majestatem et Vestram Sanctitatem conservandam, in medio nostrarum actionum, Regni illius damna et calamitatem, nostramq; certissimam ruinam conspiceremus. Ad hæc S. D. N. et brachiorum et totius corporis agitatione, animum commotum ostendens, Volo (inquit) ego

ruinam, quæ mihi modo immineat considerare, et idipsum quod feci valde me angit; Si hæreses, vel alia mala oritura sunt, quænam in eo mea culpa erit, satis meæ conscientiæ fuerit me vacassa culpa, cui essem obnoxius, si hoc etiam quod nunc ex me petitur concederem: Nec Reverendissimus Dominus Eboracensis, nec vos ullam causam de me conquerendi habetis, quicquid nunc pollicitus sum præstiti, neq; aliud unquam, etsi mihi faciendi esset facultas, Regia Majestas et Reverendissimus Dominus Eboracen. a me petierunt, quod non promptissime concesserim, ut quisq; facile intelligat, quanti eos semper fecerim; ad aliqua etiam Vestri causa faciliorem me præbui. Cæterum ubi vertitur meæ conscientiæ integritas omnia posthabenda censeo, agant per se ipsi quod volunt, Legatum remittant eo prætextu, quod in causam ulterius procedi nolint, et deinceps ut ipsi volent rem conficiant, modo ne me autore injuste quicquam agatur. Tunc ego, Nonne Vestra Sanctitas vult, ut ex vigore Commissionis procedatur? quod quum velle affirmasset, dixi, igitur Reverendissimus Campegius Sanctitatis Vestræ voluntati adversatur, Divortium enim Regi dissuasit; At Pontifex, ego (inquit) illi imposui, ut Divortium Regi dissuaderet, persuaderet Reginæ; quod autem ad Commissionem pertinet, si requiratur, exequetur. Sumus ergo (inquam) concordes, Beatissime Pater, quod quum ita sit, quid nocere poterit Decretalem Bullam aliquibus secretissimis ac juramento addactis Consiliariis ostendisse: Tum quassans caput, Scio (inquit) quid de ea facere constituant, verum nondum Campegii literas ex Anglia legi, quapropter die crastino ad me redibitis. Hoc pacto S. D. N. primo die me dimisit. Adfuit his sermonibus Dominus Vincentius Cassalius, quem ob equitem fratrem huc missum dixi, qui equitem ipsum excusavit, quod quamvis ille animadverteret negotium hoc tanti momenti esse, ut etiam cum vitæ discrimine Romam per dispositos equos sibi properandum esse videret, nihilominus supersedisse videns quod si id fecisset necesse sibi futurum domi, et in lectulo permanere potius, quam de re tanta coram ejus Sanctitate agere. Atque interim Dominus Vincentius multas ratione ad persuadendum, equitis Cassalii nomine adhibuit, quas eodem pacto ejus Sanctitas in sequentem diem rejecit.

Postride ejus dici signatura habita est, cui ego tanquam referendarius interfui, in vesperumq; est protracta, nec judicavi opportunum Pontificem signaturæ munere defessum aggredi, quum præsertim ejus Sanctitas diceret se nondum Campegii literas perlegisse. Res igitur iterum in diem proximum rejecta fuit, quo postea horam commodam nac

tus Pontificem adivi, quumq; omnium Capitum, quæ D. V. Reverendissimæ literis continebantur, quasi summam effecissem, ne quicquam per oblivionem præterirem, ab ea primum parte cœpi, in qua dicitur suam Sanctitatem concessisse Commissionem generalem in amplissima forma, et premisisse ferendam sententiam, se ratificaturum. Pontifex hoc verum esse affirmavit, dicens se contentum esse, ut ad sententiam procedatur; Qua vero parte est, ejus Sanctitatem Bullam Decretalem concessisse, ut secretiores Regiæ Majestatis Consiliarios instrueret, id a veritate longe remotum dixit, posseq; ad id se literas D. V. Reverendissimæ ostendere: Atque ea repetivit, quæ priore die super hoc dixerat, viz. Dominum Stephanum Gardinerum et Equitem Cassalium se testes habere, hunc Bullam non ea conditione petitam fuisse ut ostenderetur cuiquam, præterquam Serenissimo Regi et D. V. Reverendissimæ, et Campegium nunc ad se scribere tantundem effecisse, quo facto ex conventione Bullam comburi debere, promissurum quoq; se dixit, ut si quæ allegantur, probentur, ad senteutiam ferendam procedatur, se id ratum habiturum. Quumq; ego quæsissem an vellet, quæ fierent per eam Bullam comprobare, minime id oportere dixit; negavit quoq; eam Consiliariis ostendendam esse, qui tametsi rem bonam non judicarent, approbarent tamen super ejus Sanctitatis Conscientiam, ac sæpius interim repetivit, non esse amplius in ea re commorandum. Ad aliam igitur partem deveni, in qua D. V. Reverendissima dicit, Reverendissimum Campegium Divortium inter Regem Serenissimum et Reginam conatum dissuadere: Tum Pontifex Campegium scribere dixit, eo se etiam functurum officio, ut Reginæ Divortium petsuaderet, quam ab eo alienam invenerit; modeste tamen eam, ait, locutam fuisse, et Consiliarios petiisse, qui ex Hispania denegati fuerint, ex Flandria autem concessi. Dixit etiam S. D. N. se literas ad Regem, Reverendissimo Campegio ex suo Chirographo dedisse, ut Regia Majestas fidem his haberet quæ Reverendissimus Campegius suæ Sanctitatis nomine diceret. Ad illam deinde partem deveni, ubi est: Causam Regis perinde differt, ac si nolit ad judicium, sententiamq; in partem suæ Majestatis ferendam descendere, donec S. D. N. certiorem prius effecerit, de his ad hanc causam concernentibus, quæ ibi vidit et audivit. Ad hæc respondit, Campegium quandocunq; requisitus fuerit, processurum, neq; de supersedendo Commissionem habere; se tantum injunxisse, ut quum procedi cœptum esset, se certiorem faceret, ne tamen interim moræ aliquid interponeretur. At ubi est nullo pacto adduci vult, ut mihi suo College Commissionem hunc Decretalem credat :

Dixit verum id esse, ideo factum ne pluribus palam fieret, eaque conditione qua petitum fuit, ostensam nequicquam amplius expectandum, ea repetens, quæ prius etiam circa hoc dixerat. At ego, videat Sanctitas vestra quod ex his verbis, quæ hic scripta sunt loquor, quæ dicunt Sanctitatem Vestram Commissionem Decretalem concessisse, ea conditione ut aliquibus Regiis Consiliariis ostenderetur. Tum Pontifex iterum excandescens; Ostendam (inquit) literas ipsius Reverendissimi Eboracen. nec loquor mendacia, et non minus meis verbis, literisq; prioribus Reverendissimi Eboracen. fides est habenda, quam his quas nunc affertis. Tum ejus Sanctitatem mitigari quæsivi, si minus urgenter mandata exequerer, quoniam id a me fieri oportet. Quod ad Regni ruinas, damna, calamitates, scandala, et diminutionem Religionis, multa in eandem sententiam dixit, in quam primo die locutus fuit; quum diceret, Egregium vero decus Serenissimo huic Regi fuerit, si ipse, qui Fidei Defensor et sit et appelletur, qui libros etiam pro ejus defensione ediderit, eandem nunc impugnare cogatur; Ad hæc quam recte sint venturi, viderint ipsi. Eo autem loco, in quo dicebatur aliquid de Regio negotio, inter Generalem Fratrum de observantia, et ejus Sanctitatem convenisse, et eo autore foedus inter ejus Sanctitatem et Cæsarianos componendum, Dixit, id ostendere, quod de Regio negotio nihil promiserit, quod quicunq; pollicitus sit, et quin poterit habita ratione suæ conscientiæ, re ipsa præstare velit: In eo autem quod de Pace tractanda affertur, dixit, se nullum modum in tuli negotio invenire, neq; se adhuc scire, quod iste Generalis ullas pacis conditiones sit allaturus; atq; ea insuper addidit, quæ meis literis die 15 Novemb. datis D. V. Reverendissimæ significavi.

Aliis deinde diebus S. D. N. sæpissime sum alloquutus, qui decrevit cum Reverendissimis de Monte et Sanctorum Quatuor Cardinalibus de his rebus omnibus loqui, præterquam de Bulla Decretali, de qua cum nemine vult ullam fieri mentionem, jussitq; ex omni Scriptura ejus memoriam eximi. De reliquis itaq; rebus omnibus loquutus sum cum his duobus Cardinalibus qui dixerunt Pontificem contentum fore, ut ad sententiam procedatur, tametsi id plerisq; alienum videatur, deque eo nonnulli ex Cardinalibus cum obtrectatione loquuntur, et Cæsaris Orator ne procedatur Protestatur, voluntq; fieri in Curia Causæ advocationem, Commissionemq; cum Inhibitione ad partes; dicuntq; hi duo Reverendissimi, quod quæ postulant illi, justa sunt, nec minimo cuiq; denegari possent, nolle tamen Regiæ Majestatis causa S. D. N. quicquam ex eo quod factum sit immutare.