Auxilio lætos dimittam, opibusque juvabo. Interea sacra hæc, quando huc venistis amici, Annua, quæ differre nefas, celebrate faventes Nobiscum, et jam nunc sociorum assuescite mensis. Hæc ubi dicta, dapes jubet et sublata reponi Pocula, gramineoque viros locat ipse sedili; Præcipuumque toro et villosi pelle leonis Accipit Ænean, solioque invitat acerno. Tum lecti juvenes certatim aræque sacerdos Viscera tosta ferunt taurorum, onerantque canistris
Dona laboratæ Cereris, Bacchumque ministrant. Vescitur Æneas, simul et Trojana juventus, Perpetui tergo bovis et lustralibus extis.
Postquam exemta fames, et amor compressus edendi,
Rex Euandrus ait: Non hæc sollennia nobis, Has ex more dapes, hanc tanti numinis aram, Vana superstitio veterumque ignara Deorum Imposuit: sævis, hospes Trojane, periclis Servati facimus, meritosque novamus honores. Jam primum saxis suspensam hanc adspice rupem ; Disjectæ procul ut moles, desertaque montis Stat domus, et scopuli ingentem traxêre ruinam. Hic spelunca fuit, vasto submota recessu; Semihominis Caci facies quam dira tenebat, Solis inaccessam radiis; semperque recenti Cæde tepebat humus; foribusque affixa superbis Ora virûm tristi pendebant pallida tabo. Huic monstro Vulcanus erat pater: illius atros Ore vomens ignes, magnâ se mole ferebat. Attulit et nobis aliquando optantibus ætas
Auxilium adventumque Dei. Nam maximus ultor, Tergemini nece Geryonæ spoliisque superbus, Alcides aderat, taurosque hac victor agebat Ingentes; vallemque boves amnemque tenebant. At furiis Caci mens effera, ne quid inausum Aut intractatum scelerisve dolive fuisset, Quattuor a stabulis præstanti corpore tauros
Avertit, totidem formâ superante juvencas. Atque hos, ne qua forent pedibus vestigia rectis, Caudâ in speluncam tractos, versisque viarum Indiciis raptos, saxo occultabat opaco. Quærenti nulla ad speluncam signa ferebant. Interea, cum jam stabulis saturata moveret Amphitryoniades armenta, abitumque pararet, Discessu mugire boves, atque omne querelis Impleri nemus, et colles clamore relinqui. Reddidit una boûm vocem, vastoque sub antro Mugiit, et Caci spem custodita fefellit. Hic vero Alcidæ furiis exarserat atro
Felle dolor: rapit arma manu, nodisque gravatum Robur; et ætherei cursu petit ardua montis. Tum primum nostri Cacum vidêre timentem Turbatumque oculis. Fugit ilicet ocyor Euro, Speluncamque petit; pedibus timor addidit alas. Ut sese inclusit, ruptisque immane catenis Dejecit saxum, ferro quod et arte paternâ Pendebat, fultosque emuniit objice postes ; Ecce furens animis aderat Tirynthius; omnemque Accessum lustrans huc ora ferebat et illuc, Dentibus infrendens. Ter totum fervidus irâ Lustrat Aventini montem; ter saxea tentat Limina nequidquam; ter fessus valle resedit. Stabat acuta silex, præcisis undique saxis, Spelunca dorso insurgens, altissima visu; Dirarum nidis domus opportuna volucrum. Hanc, ut prona jugo lævum incumbebat ad amnem, Dexter in adversum nitens concussit, et imis Avulsam solvit radicibus; inde repente Impulit; impulsu quo maximus insonat æther; Dissultant ripæ, refluitque exterritus amnis. At specus et Caci detecta apparuit ingens Regia, et umbrosa penitus patuêre cavernæ; Non secus, ac si quâ penitus vi terra dehiscens Infernas reseret sedes, et regna recludat
Pallida, Dîs invisa; superque immane barathrum
Cernatur, trepidentque immisso lumine Manes. Ergo insperatâ deprensum in luce repente, Inclusumque cavo saxo, atque insueta rudentem, Desuper Alcides telis premit, omniaque arma Advocat, et ramis vastisque molaribus instat. Ille autem, neque enim fuga jam super ulla pericli, Faucibus ingentem fumum, mirabile dictu, Evomit, involvitque domum caligine cœcâ, Prospectum eripiens oculis; glomeratque sub antro Fumiferam noctem commixtis igne tenebris. Non tulit Alcides animis, seque ipse per ignem Præcipiti injecit saltu, quâ plurimus undam Fumus agit, nebulâque ingens specus æstuat atrâ. Hic Cacum in tenebris incendia vana vomentem Corripit in nodum complexus, et angit inhærens Elisos oculos, et siccum sanguine guttur. Panditur extemplo foribus domus atra revulsis; Abstractæque boves abjuratæque rapinæ Cœlo ostenduntur, pedibusque informe cadaver Protrahitur. Nequeunt expleri corda tuendo Terribiles oculos, vultum, villosaque setis Pectora semiferi, atque exstinctos faucibus ignes. Ex illo celebratus honos, lætique minores Servavêre diem, primusque Potitius auctor, Et domus Herculei custos Pinaria sacri [Hanc aram luco statuit, quæ Maxima semper Dicetur nobis, et erit quæ maxima semper.] Quare agite, o juvenes, tantarum in munere laudum Cingite fronde comas, et pocula porgite dextris, Communemque vocate Deum, et date vina volentes. Dixerat; Herculeâ bicolor cum populus umbrâ Velavitque comas, foliisque innexa pependit; Et sacer implevit dextram scyphus. Ocyus omnes In mensam læti libant, Divosque precantur.
Devexo interea propior fit Vesper Olympo: 280 Jamque sacerdotes primusque Potitius ibant, Pellibus in morem cincti, flammasque ferebant. [Instaurant epulas, et mensæ grata secundæ
Dona ferunt, cumulantque oneratis lancibus aras.] Tum Salii ad cantus, incensa altaria circum, Populeis adsunt evincti tempora ramis;
Hic juvenum chorus, ille senum; qui carmine laudes Herculeas et facta ferunt; ut prima novercæ Monstra manu geminosque premens eliserit angues; Ut bello egregias idem disjecerit urbes, Trojamque Echaliamque; ut duros mille labores Rege sub Eurystheo, fatis Junonis iniquæ, Pertulerit. Tu nubigenas, invicte, bimembres Hylæumque Pholumque manu, tu Cressia mactas Prodigia, et vastum Nemeâ sub rupe leonem. Te Stygii tremuêre lacus, te janitor Orci, Ossa super recubans antro semesa cruento; Nec te ullæ facies, non terruit ipse Typhoeus Arduus, arma tenens; non te rationis egentem Lernæus turbâ capitum circumstetit anguis. Salve, vera Jovis proles, decus addite Divis, Et nos et tua dexter adi pede sacra secundo. Talia carminibus celebrant; super omnia Caci Speluncam adjiciunt, spirantemque ignibus ipsum. Consonat omne nemus strepitu, collesque resultant. Exin se cuncti divinis rebus ad urbem Perfectis referunt. Ibat rex obsitus ævo, Et comitem Æneam juxta natumque tenebat Ingrediens, varioque viam sermone levabat. Miratur, facilesque oculos fert omnia circum, Eneas, capiturque locis ; et singula lætus Exquiritque auditque virûm monimenta priorum. Tum rex Euandrus, Romanæ conditor arcis: Hæc nemora indigenæ Fauni Nymphæque tenebant, Gensque virûm truncis et duro robore nata;
Queis neque mos neque cultus erat; nec jungere
Aut componere opes nôrant, aut parcere parto: Sed rami, atque asper victu venatus alebat. Primus ab æthereo venit Saturnus Olympo, Arma Jovis fugiens, et regnis exsul ademtis.
Is genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit, legesque dedit, Latiumque vocari Maluit, his quoniam latuisset tutus in oris. Aurea quæ perhibent, illo sub rege fuerunt Sæcula sic placidâ populos in pace regebat: Deterior donec paulatim ac decolor ætas, Et belli rabies, et amor successit habendi. Tum manus Ausonia et gentes venêre Sicanæ ; Sæpius et nomen posuit Saturnia tellus.
Tum reges, asperque immani corpore Thybris; 330 A quo post Itali fluvium cognomine Thybrim Diximus; amisit verum vetus Albula nomen. Me pulsum patriâ, pelagique extrema sequentem, Fortuna omnipotens et ineluctabile fatum His posuêre locis, matrisque egêre tremenda Carmentis Nymphæ monita, et Deus auctor Apollo. Vix ea dicta; dehinc progressus monstrat et aram, Et Carmentalem Romano nomine portam
Quam memorant, Nymphæ priscum Carmentis ho
Vatis fatidicæ, cecinit quæ prima futuros Eneadas magnos, et nobile Pallanteum.
Hinc lucum ingentem, quem Romulus acer Asylum Rettulit, et gelidâ monstrat sub rupe Lupercal, Parrhasio dictum Panos de more Lycæi. Necnon et sacri monstrat nemus Argileti, Testaturque locum, et letum docet hospitis Argi. Hinc ad Tarpeiam sedem et Capitolia ducit, Aurea nunc, olim silvestribus horrida dumis. Jam tum relligio pavidos terrebat agrestes Dira loci; jam tum silvam saxumque tremebant. Hoc nemus, hunc, inquit, frondoso vertice collem, Quis Deus, incertum est, habitat Deus; Arcades
Credunt se vidisse Jovem, cum sæpe nigrantem Ægida concuteret, dextrâ nimbosque cieret. Hæc duo præterea disjectis oppida muris, Relliquias veterumque vides monimenta virorum. “
« ZurückWeiter » |