Læva ministerio, dextra est intenta labori:
Hæc rotat assiduis gyris et concitat orbem.
Tunsa Ceres rapido silicum decurrit ab ictu :
Interdum fessæ succedit læva sorori,
Alternatque vices. Modo rustica carmina cantat,
Agrestique suum solatur voce laborem.
Interdum clamat Cybalen: erat unica custos,
Afra genus, (totâ patriam testante figurâ)
Torta comam, labroque tumens, et fusca colorem ;
Pectore lata, jacens mammis, compressior alvo,
Cruribus exilis, spatiosâ prodiga plantâ ;
Continuis rimis calcanea scissa rigebant.
Hanc vocat, atque arsura focis imponere ligna
Imperat, et flammâ gelidos adolere liquores.
Postquam implevit opus justum versatile finem,
Transfert inde manu fusas in cribra farinas,
Et quatit: at remanent summo purgamina dorso:
Subsidit sincera, foraminibusque liquatur,
Emundata Ceres. Levi tum protinus illam
Componit tabulâ, et tepidas super ingerit undas.
Contrahit admixtos nunc fontes atque farinas :
Transversat durata manu; liquidoque coacto,
Interdum grumos spargit sale. Jamque subactum
Levat opus, palmisque suum dilatat in orbem,
Et notat, impressis æquo discrimine quadris.
Infert inde foco, (Cybale mundaverat aptum
Ante locum) testisque tegit; super aggerat ignes.
Dumque suas peragit Vulcanus testaque partes,
Simulus interea vacuâ non cessat in horâ:
Verum aliam sibi quærit opem ; neu sola palato
Sit non grata Ceres, quas jungat, comparat escas.
Non illi suspensa focum carnaria juxta,
Durati sale terga suis, truncique, vacabant;
Trajectus medium sparto sed caseus orbem,
Et vetus adstricti fascis pendebat anethi.
Ergo aliam molitur opem sibi providus heros.
Hortus erat junctus casulæ, quem vimina pauca
Et calamo recidiva levi munibat arundo;
Exiguus spatio, variis sed fertilis herbis.
Non illi deerat, quod pauperis exigit usus.
[Interdum locuples a paupere plura petebat.
Nec sumtûs erat illud opus: sed regula curæ.]
Si quando vacuum casulâ pluviæve tenebant,
Festave lux; si forte labor cessabat aratro ;
Horti opus illud erat. Varias deponere plantas
Nôrat, et occultæ committere semina terræ,
Vicinosque apte curâ submittere rivos.
Hic olus, hic late fundentes brachia betæ,
Fecundusque rumex, malvæque, inulæque, virebant:
Hic siser, et capiti nomen debentia porra:
Hic etiam nocuum capiti gelidumque papaver,
Grataque nobilium requies lactuca ciborum,
Et gravis in latum demissa cucurbita ventrem.
Verum hic non domini, (quis enim contractior illo?)
Sed populi, proventus erat: nonisque diebus
Venales olerum fasces portabat in urbem:
Inde domum, cervice levis, gravis ære, redibat;
Vix unquam urbani comitatus merce macelli.
Cepa rubens, sectique famem domat area porri,
Quæque trahunt acri vultus nasturtia morsu,
Intubaque, et Venerem revocans eruca morantem.
Tum quoque tale aliquid meditans intraverat hortum;
Ac primum, leviter digitis tellure refossâ,
Quattuor educit cum spissis allia fibris;
Inde comas apii graciles, rutamque rigentem,
Vellit, et exiguo coriandra trementia filo.
Hæc ubi collegit, lætum consedit ad ignem,
Et clarâ famulam poscit mortaria voce.
Singula tum capitum numeroso cortice nudat,
Et summis spoliat coriis, contemtaque passim
Spargit humi, atque abicit. Servatum gramine bulbum
Tingit aquâ, lapidisque cavum demittit in orbem.
Hinc salis inspergit micas: sale durus adeso
Caseus adjicitur; dictas super ingerit herbas;
Et lævâ vestem setosa sub inguina fulcit:
Dextera pistillo primum fragrantia mollit
Allia: tum pariter mixto terit omnia succo.
It manus in gyrum: paulatim singula vires
Deperdunt proprias: color est e pluribus unus,
Nec totus viridis, quia lactea frusta repugnant,
Nec de lacte nitens, quia tot variatur ab herbis.
Sæpe viri nares acer jaculatur apertas
Spiritus; et simo damnat sua prandia vultu :
Sæpe manu summâ lacrymantia lumina tergit,
Immeritoque furens dicit convicia fumo.
Procedebat opus: non jam salebrosus, ut ante, 110
Sed gravior lentos ibat pistillus in orbes:
Ergo Palladii guttas instillat olivi,
Exiguique super vires infundit aceti,
Atque iterum commiscet opus, mixtumque retractat.
Tum demum digitis mortaria tota duobus
Circuit; inque globum distantia contrahit unum,
Constet ut effecti species nomenque moreti.
Eruit interea Cybale quoque sedula panem ;
Quem lætus recipit manibus: pulsoque timore
Jam famis, inque diem securus Simulus illam,
Ambit crura ocreis paribus; tectusque galero,
Sub juga parentes cogit lorata juvencos,
Atque agit in segetes, et terræ condit aratrum.
COPA Syrisca, caput Graiâ redimita mitellâ,
Crispum sub crotalo docta movere latus,
Ebria fumosâ saltat lasciva tabernâ,
Ad cubitum raucos excutiens calamos.
Quid juvat æstivo defessum pulvere abesse ?
Quam potius bibulo decubuisse toro!
Sunt cupæ, calices, cyathi, rosa, tibia," chorda,
Et trichila umbriferis frigida arundinibus.
Est et, Mænalio quæ garrit dulce sub antro,
Rustica pastoris fistula more sonans:
Est et vappa cado nuper diffusa picato :
Est strepitans rauco murmure rivus aquæ:
Sunt etiam croceo violæ de flore corollæ,
Sertaque purpureâ lutea mixta rosâ;
Et quæ virgineo libata Acheloïs ab amne
Lilia vimineis attulit in calathis.
Sunt et caseoli, quos juncea fiscina siccat:
Sunt auctumnali cerea pruna die,
Castaneæque nuces, et suave rubentia mala.
Est hîc munda Ceres; est Amor; est Bromius. 20 Sunt et mora cruenta, et lentis uva racemis ; Est pendens junco cœruleus cucumis. Est tugurî custos armatus falce salignâ ; Sed non et vasto est inguine terribilis. Huc, Calybita, veni: fessus jam sudat asellus ; Parce illi: vestrum delicium est asinus. Nunc cantu crebro rumpunt arbusta cicada: Nunc etiam in gelidâ sede lacerta latet. Si sapis, æstivo recubans te prolue vitro ; Seu vis crystallo ferre novos calices. Eia age, pampineâ fessus requiesce sub umbrâ, Et gravidum roseo necte caput strophio. Candida formosæ decerpes ora puellæ.
Ah! pereat, cui sunt prisca supercilia! Quid cineri ingrato servas bene olentia serta? Anne coronato vis lapide ista legi?
Pone merum et talos: pereant, qui crastina curant! Mors, aurem vellens, "Vivite," ait: "venio."
PAUCA mihi, niveo sed non incognita Phœbo,
Pauca mihi, doctæ, dicite, Pegasides.
Victor adest, magni magnum decus ecce triumphi;
Victor, quâ terræ, quâque patent maria:
Horrida barbaricæ portans insignia pugnæ,
Magnus ut Enides, utque superbus Eryx;
Nec minus idcirco nostros expromere cantus
Maximus, et sanctos dignus inire choros.
Hoc itaque insuetis jactor magis, optime, curis,
Quid de te possim scribere, quidve tibi.
Namque (fatebor enim) quæ maxima deterrendi
Debuit, hortandi maxima causa fuit.
Pauca tua in nostras venerunt carmina chartas,
Carmina, cum linguâ, tum sale Cecropio ;
Carmina, quæ Pylium, sæclis accepta futuris,
Carmina, quæ Pylium vincere digna senem.
Molliter hîc viridi patulæ sub tegmine quercûs
Moris pastores et Melibus erant,
Dulcia jactantes alterno carmina versu,
Qualia Trinacriæ doctus amat juvenis.
Certatim ornabant omnes heroïda Divi,
Certatim Divæ munere quæque suo.
Felicem ante alias tanto scriptore puellam!
Altera non famâ dixerit esse prior;
Non illa, Hesperidum ni munere capta fuisset,
Quæ volucrem cursu vicerat Hippomenem ;
Candida cycneo non edita Tyndaris ovo:
Non supero fulgens Cassiopea polo;
Non defensa diu volucrum certamine equorum,
Optabant Graiæ quam sibi quæque manus;
Sæpe animam generi pro quâ pater impius hausit,
Sæpe rubro Eleïs sanguine fluxit humus;
Regia non Semele, non Inachis Acrisione;
Immitti expertæ fulmine et imbre Jovem ;
Cujus et ob raptum pulsi liquêre penates
Tarquinii patrios, filius atque pater;
Illo, quo primum dominatus Roma superbos
Mutavit placidis tempore consulibus.
Multa, neque immeritis, donavit præmia alumnis;
Præmia Messalis maxima Poplicolis.
Nam quid ego immensi memorem studia ista laboris?
Horrida quid duræ tempora militiæ ?
|