Cyprian, Bischof von Karthago (gest. 258). FWRETTBERG, Thasc. C. Cyprianus, Gö 31; BFECHTRUP, Cyprian, Mst 78; LANGEN I 275 ff.; LEIMBACH, RE IV 367 ff.; BARDENHEWER § 37; HARNACK, LG I 688 ff.; EWBENSON, C., his life, his times, his work, Lo 97; H. v. SODEN, Cyprianische Briefsammlung: TU XXV3, 1903; 5 JCHAPMAN, Catholic encyclopaedia IV, New York 1908, 583 ff.; PoSCHMANN, Die Sichtbarkeit der Kirche n. Cypr., Pad 08; HKосH, Cyprian und der röm. Primat, L 10. 56. 1. Wesen der Kirche; Stellung des Petrus im Kreise der Apostel; Episkopat. De catholicae ecclesiae unitate: csel III 209 ff. ORITSCHL, C. v. K. u. d. Verf. d. Kirche, Gö 85; PVHOENSBROECH, ZkTh 14, 193 ff.; JHREINKENS, C., V. d. Einheit d. Kirche, Wü. 73; 10 SOHM § 15 ff.; SEEBERG I § 19 II; Loors § 29; HARNACK I 416 ff.; KGOETZ, Christentum C.'s, Gi 96; KOCH 9 ff. c. 4. Loquitur dominus ad Petrum1: ego tibi dico, inquit, quia tu es Petrus et super istam petram aedificabo ecclesiam meam, et portae inferorum non vincent eam. dabo tibi claves regni caelorum: et quae ligaveris super terram erunt ligata et in caelis, 15 et quaecunque solveris super terram erunt soluta et in caelis. Super unum aedificat ecclesiam, et quamvis apostolis omnibus post resurrectionem suam parem potestatem tribuat et dicat2: sicut misit me pater, et ego mitto vos. accipite spiritum sanctum: si cuius remiseritis peccata, remittentur illi; si cuius tenueritis, tenebuntur, tamen ut unitatem manifestaret, unitatis eiusdem originem ab uno incipientem sua auctoritate dispo20 suit. Hoc erant utique et ceteri apostoli quod fuit Petrus, pari consortio praediti et honoris et potestatis, sed exordium ab unitate proficiscitur, ut ecclesia Christi una monstretur. Quam unam ecclesiam etiam in cantico canticorum spiritus sanctus ex persona domini designat et dicit3: una est columba mea, perfecta mea, una est matri suae, 25 electa genetrici suae. Hanc ecclesiae unitatem qui non tenet tenere se fidem credit? Qui ecclesiae renititur et resistit in ecclesia se esse confidit? Quando et beatus apostolus Paulus hoc idem doceat et sacramentum unitatis ostendat dicens: unum corpus et unus spiritus, una spes vocationis vestrae, unus dominus, una fides, unum baptisma, unus deus 5. c. 5. Quam unitatem tenere firmiter et vindicare debemus, maxime episcopi qui in 30 ecclesia praesidemus, ut episcopatum quoque ipsum unum atque indivisum probemus. Nemo fraternitatem mendacio fallat, nemo fidem veritatis perfida praevaricatione corrumpat. Episcopatus unus est, cuius a singulis in solidum pars tenetur. Ecclesia una est quae in multitudinem latius incremento fecunditatis extenditur, quomodo solis multi radii sed lumen unum, et rami arboris multi sed robur unum tenaci radice 35 fundatum, est cum de fonte uno rivi plurimi defluunt, numerositas licet diffusa videatur exundantis copiae largitate, unitas tamen servatur in origine. Avelle radium solis a corpore, 1 Mt 16 18 f. 5 Durch Interpolationen erhielt dieser Text später folgende Gestalt: Loquitur dominus ad Petrum: ego tibi dico etc. erunt soluta et in caelis. Et idem post resurrectionem suam dicit: pasce oves meas. Super unum aedificat ecclesiam et illi pascendas oves mandat suas, et quamvis apostolis omnibus parem tribuat potestatem, unam tamen cathedram constituit et unitatis originem atque rationem sua auctoritate disposuit. Hoc erant utique et ceteri quod Petrus, sed primatus Petro datur, ut una ecclesia et cathedra una monstretur. Et pastores sunt omnes, sed grex unus ostenditur, qui ab apostolis omnibus unanimi consensione pascatur. Hanc et Pauli unitatem qui non tenet, tenere se fidem credit? Qui cathedram Petri super quam fundata ecclesia est deserit, in ecclesia se esse confidit? HARTEL I 212, 213 Noten, III Proleg. 43 f. DÖLLINGER, Papsttum 25 f., 367 f. LANGEN, II, 408. Die Zusätze sind zuerst nachweisbar in dem Brief Pelagius II. an die istrischen Bischöfe c. a. 585, J. R. 1055. JCHAPMAN, Les interpolations dans le traité de Saint Cyprien sur l'unité de l'église: Revue Bénédictine XIX, 1902, 246. 357; XX, 1903, 26; dagegen hоCH, Cyprian 158 ff. 2 Jo 20 21 ff. 3 HL 6 8. 4 Eph 44-6. Ep. 68 5: Servandus est enim antecessorum nostrorum beatorum martyrum Cornelii et Lucii honor gloriosus, vgl. £9 10 (l. c. II 748). divisionem lucis unitas non capit: ab arbore frange ramum, fractus germinare non poterit: 57. 2. Dem Bischof gebührt die Cathedra. Audio quosdam tamen de presbyteris nec evangelii memores nec quid ad nos martyres scripserint cogitantes nec episcopo honorem sacerdotii sui et cathedrae reservantes 10 iam cum lapsis communicare coepisse. 58. 3. Brief der römischen Kleriker an Cyprian: Selbstbewußtsein der römischen Gemeinde. Ep. 30 i. d. Briefsammlung Cyprians: op. II 549 f. Cypriano papae 1 presbyteri et diaconi Romae consistentes. 2. antiqua apud nos 15 severitas, antiqua fides, disciplina legitur antiqua, quoniam nec tantas de nobis laudes apostolus protulit dicendo: quia fides vestra praedicatur in toto mundo2, nisi iam exinde vigor iste radices fidei de temporibus illis mutuatus fuisset, quarum laudum et gloriae degenerem fuisse maximum crimen est. 59. 4. Verheißung an Petrus Mt 16 18 f. ep. 331: op. II 566. 20 1. Dominus noster, cuius praecepta metuere et servare debemus, episcopi honorem et ecclesiae suae rationem disponens in evangelio loquitur et dicit Petro: ego tibi dico quia tu es Petrus, et super istam petram aedificabo ecclesiam meam, et portae inferorum non vincent eam, et tibi dabo claves regni caelorum, et quae ligaveris super terram erunt 25 ligata et in caelis, et quaecunque solveris super terram erunt soluta et in caelis. Inde per temporum et successionum vices episcoporum ordinatio et ecclesiae ratio decurrit, ut ecclesia super episcopos constituatur et omnis actus ecclesiae per eosdem praepositos gubernetur. Cum hoc ita divina lege fundatum sit, miror quosdam audaci temeritate sic mihi scribere voluisse, ut ecclesiae nomine litteras facerent, quando 30 ecclesia in episcopo et clero et in omnibus stantibus sit constituta. Deus unus est et Christus unus et una ecclesia et cathedra una super Petrum domini voce fundata. Aliud altare constitui aut sacerdotium novum fieri praeter unum altare et 35 unum sacerdotium non potest. 61. 6. Cornelius, Bischof von Rom, an Cyprian: Ein Bischof in der Ecclesia. Ep. 49 i. d. Briefsammlung Cyprians: op. II 611. SOHм 179. 347. 2. Die von Novatian zu Cornelius zurückkehrenden Glieder der römischen Gemeinde erklären: Nos Cornelium episcopum sanctissimae catholicae eccle- 40 sia e electum a deo omnipotente et Christo domino nostro scimus. Nec enim ignoramus, unum deum esse et unum Christum esse dominum quem confessi sumus, unum sanctum spiritum, u num episcopum in catholica esse debere. 62. 7. Kirche, Episkopat. ep. 55 an Antonianus: op. II 642. 24. Quod vero ad Novatiani personam pertinet, frater carissime, de quo desiderasti tibi scribi, quam haeresim introduxisset, scias nos primo in loco nec curiosos esse debere 5 quid ille doceat, cum foris doceat. Quisque ille est et qualiscumque est, christianus non est qui in Christi ecclesia non est. . . . Et cum sit a Christo una ecclesia per totum mundum in multa membra divisa, item episcopatus unus episcoporum multorum concordi numerositate diffusus. 10 63. 8. Uebertragung des Bischofsamts; Stellung der römischen Gemeinde in der Gesamtkirche. 5. Quales putas esse eos qui sacerdotum hostes et contra ecclesiam catholicam rebelles nec praemonentis domini comminatione nec futuri iudicii ultione terrentur? neque enim aliunde ha ereses obortae sunt aut nata sunt schismata quam quando 15 sacerdoti dei non obtemperatur nec unus in ecclesia ad tempus s a cerdos et ad tempus iudex vice Christi cogitatur. Cui si secundum magisteria divina obtemperaret fraternitas universa, nemo adversum sacerdotum collegium quicquam moveret, nemo post divinum iudicium, post populi suffragium, post coepiscoporum consensum, iudicem se non iam episcopis sed deo faceret, nemo discidio 20 unitatis Christi ecclesiam scinderet, nemo sibi placens ac tumens seorsum foris haeresim novam conderet: nisi si ita est aliquis sacrilegae temeritatis ac perditae mentis, ut putet sine dei iudicio fieri sacerdotem, cum dominus in evangelio suo dicat: nonne duo passeres asse veneunt et neuter eorum cadit in terram sine patris voluntate? (Mt 10 29.) 14. Navigare audent et ad Petri cathedram1 atque ad ecclesiam prin25 cipalem, unde unitas sacerdotalis exorta est 2, ab schismaticis et profanis litteras ferre nec cogitare eos esse Romanos quorum fides apostolo praedicante laudata est3, ad quos perfidia habere non possit accessum. Quae autem causa veniendi et pseudoepiscopum contra episcopos factum nuntiandi? Aut enim placet illis quod fecerunt et in suo scelere perseverant; aut si displicet et recedunt, sciunt quo revertantur. Nam 30 cum statutum sit ab omnibus nobis et aequum sit pariter ac iustum ut uniuscuiusque causa illic audiatur ubi est crimen admissum, et singulis pastoribus portio gregis sit adscripta quam regat unusquisque et gubernet rationem sui actus domino redditurus, oportet utique eos.. agere illic causam suam ubi et accusatores habere et testes sui criminis possint. 64. 9. Das Abendmahl. 35 ep. 63 14. 17 : op. II 713. 714. JWFHÖFLING, D. Lehre d. ältesten Kirche v. Opfer, Erl 51; FRSRENZ, Gesch. d. Meßopferbegriffs I, Freising 1901; ASCHEIWILER, Elemente d. Eucharistie i. d. ersten 3 Jahrh., Mz 1903. Si Christus Iesus dominus et deus noster ipse est summus sacerdos dei patris et sacrificium patri se ipsum obtulit et hoc fieri in sui commemorationem praecepit, utique ille 40 sacerdos vice Christi vere fungitur, qui id quod Christus fecit imitatur, et sacrificium verum et plenum tunc offert in ecclesia deo patri, si sic incipiat offerre secundum quod ipsum Christum videat obtulisse. - Et quia passionis eius mentionem in sacrificiis omnibus facimus, passio est enim domini sacrificium quod offerimus, nihil aliud quam quod ille fecit facere debemus. 1 Ep. 55 8, op. II 630: cum Fabiani locus id est cum locus Petri et gradus cathedrae sacerdotalis vacaret. 2 Ep. 48 3 ib. 607 die röm. Gemeinde genannt: ecclesiae catholicae matrix et radix, cf. KOCH, 74 ff. 3 Rö 18. Etsi contumax ac superba obaudire nolentium multitudo discedat, ecclesia tamen a Christo non recedit, et illi sunt ecclesia plebs sacerdoti adunata et pastori suo grex adhaerens. Unde scire debes episcopum in ecclesia esse et ecclesiam in episcopo 5 et si qui cum episcopo non sit in ecclesia non esse, et frustra sibi blandiri eos qui pacem cum sacerdotibus dei non habentes obrepunt et latenter apud quosdam communicare se credunt, quando ecclesia quae catholica una est scissa non sit neque divisa, sed sit utique connexa et cohaerentium sibi invicem sacerdotum glutino copulata. 66. 11. Die Gemeinde darf einen sündigenden Bischof entfernen; Bischofswahl; 10 Appellation nach Rom. ep. 67: op. 11 737. 739. KOCH 101 ff. 3. Plebs obsequens praeceptis dominicis et deum metuens a peccatore praeposito separare se debet, nec se ad sacrilegi sacerdotis sacrificia miscere, quando ipsa maxime habeat potestatem vel eligendi dignos sacerdotes vel indignos recusandi. - 5. Propter 15 quod diligenter de traditione divina et apostolica observatione servandum est et tenendum quod apud nos quoque et fere per provincias universas tenetur, ut ad ordinationes rite celebrandas ad eam plebem cui praepositus ordinatur episcopi eiusdem provinciae proximi quique conveniant et episcopus deligatur plebe praesente, quae singulorum vitam plenissime novit et uniuscuiusque actum de eius conversatione perspexit. Quod et apud 20 nos factum videmus in Sabini collegae nostri ordinatione, ut de universae fraternitatis suffragio et de episcoporum qui in praesentia convenerant quique de eo ad vos litteras fecerant iudicio episcopatus ei deferretur et manus ei in locum Basilidis inponeretur. Nec rescindere ordinationem iure perfectam potest quod Basilides post crimina sua detecta et conscientiae etiam propriae confessione nudata Romam pergens Stephanum collegam 25 nostrum longe positum et gestae rei ac veritatis ignarum fefellit, ut exambiret reponi se iniuste in episcopatum de quo fuerat iure depositus. 67. 12. Haerese und Schisma; Symbol; Sündenvergebung. ep. 69: op. II 749. 756. 1. Pro tua religiosa diligentia consuluisti mediocritatem nostram, fili carissime, 30 an inter caeteros haereticos eos quoque qui a Novatiano veniunt post profanum eius lavacrum baptizari et sanctificari in ecclesia catholica legitimo et vero et unico ecclesiae baptismo oporteat. De qua re quantum fidei nostrae capacitas et scripturarum divinarum sanctitas ac veritas suggerit, dicimus omnes omnino haereticos et schismaticos nihil habere potestatis ac iuris. Propter quod Novatianus 35 nec debet nec potest excipi, quominus ipse quoque extra ecclesiam consistens et contra pacem ad dilectionem Christi faciens inter adversarios et antichristos computetur. Neque enim dominus noster Iesus Christus, cum in evangelio suo testaretur inimicos suos esse eos qui secum non essent, aliquam speciem haereseos designavit, sed omnes omnino, qui secum non essent et secum non colligentes gregem suum spargerent, adversarios esse ostendit di- 40 cens: qui non est mecum, adversus me est; et qui non mecum colligit, spargit 1. Item beatus apostolus Ioannes nec ipse ullam haeresin aut schisma discrevit aut aliquos speciatim separes posuit, sed universos, qui de ecclesia exissent quique contra ecclesiam facerent, antichristos appellavit2. 7. Quod si aliquis illud opponit ut dicat eandem Novatianum legem tenore quam 45 10 catholica ecclesia teneat, eodem symbolo quo et nos baptizare, eundem nosse Deum patrem, eundem filium Christum, eundem spiritum sanctum, ac propter hoc usurpare eum potestatem baptizandi posse quod videatur interrogatione baptismi a nobis non discrepare: sciat quisque hoc opponendum putat primum non esse unam nobis et schismaticis symboli 5 legem neque eandem interrogationem. Nam cum dicunt credis in remissionem peccatorum et vitam aeternam per sanctam ecclesiam, mentiuntur interrogatione, quando non habeant ecclesiam. Tunc deinde voce sua ipsi confitentur remissionem peccatorum non dari nisi per sanctam ecclesiam posse, quam non habentes ostendunt remitti illic peccata non posse. 68. 13. Glaubensregel; Sündenvergebung; Petrus. ep. 70 an Ianuarius: op. II 768 ff. HAHN § 12; KATTENBUSCH, Apost. Symbol II, L 1900, 950; KUNZE, Glaubensregel, hl. Schrift und Taufbekenntnis, L 99. ep. 70 an Ianuarius, 2. Sed et ipsa interrogatio quae fit in baptismo testis est veritatis. Nam cum dicimus: credis in vitam aeternam et remissionem peccatorum per sanctam 15 ecclesiam? intellegimus, remissionem peccatorum non nisi in ecclesia dari, a p u d haereticos autem, ubi ecclesia non sit, non peccata dimitti. Itaque qui haereticos adserunt, aut interrogationem mutent aut vindicent veritatem, nisi si eis et ecclesiam tribuunt, quos baptisma habere contendunt. 3. Si autem sanctum spiritum dare non potest, quia foris constitutus cum sancto 20 spiritu non est, nec baptizare venientem potest, quando et baptisma unum sit et spiritus sanctus unus et una ecclesia a Christo domino nostro super Petrum origine unitatis et ratione fundata. 25 69. 14. Stellung des Petrus im Kreise der Apostel; Synoden. 3. Non est autem de consuetudine praescribendum, sed ratione vincendum. Nam nec Petrus, quem primum dominus elegit et super quem aedificavit ecclesiam suam, cum secum Paulus de circumcisione postmodum disceptaret, vindicavit sibi aliquid i nsolenter aut arroganter adsumpsit, ut diceret se primatum tenere et obtemperari a novellis et posteris sibi potius oportere nec despexit Paulum, quod eccle30 siae prius persecutor fuisset, sed consilium veritatis admisit et rationi legitimae, quam Paulus vindicabat, facile consensit. - 4. Quod quidem et Agrippinus bonae memoriae vir cum ceteris coepiscopis suis, qui illo tempore in provincia Africa et Numidia ecclesiam domini gubernabant, statuit et librata consilii communis examinatione firmavit. 70. 15. Ketzertaufe. 35 ep. 73 an Iubaianus: op. 11 783. 794 f. 798. WFHÖFLING, Sakrament der Taufe, I 62 ff., Erl 46; JERNST, Papst Stephan I. u. d. Ketzertaufstreit, Mz 05; KOCH 39 ff. 7. Petro primum dominus, super quem aedificavit ecclesiam et unde unitatis originem instituit et ostendit, potestatem istam dedit, ut id solveretur quod ille solvisset. - 21. Numquid potest vis baptismi esse maior aut potior quam confessio, quam passio, 40 ut quis coram hominibus Christum confiteatur, ut sanguine suo baptizetur? et tamen nec hoe baptisma haeretico prodest, quamvis Christum confessus extra ecclesiam fuerit occisus. Nisi si haereticorum patroni et advocati haereticos in falsa confessione Christi interfectos martyras praedicant et contra apostoli contestationem, qui nihil eos quamvis exustos et occisos dicit posse proficere, gloriam eis et coronam passionis adsignant. Quod 45 si haeretico nec baptisma publicae confessionis et sanguinis proficere ad salutem potest, quia salus extra ecclesiam non est, quanto magis ei nihil proderit, si in |