Abbildungen der Seite
PDF
EPUB

dem biblischen Evangelium, das sie uns als ein unvergängliches Gut gerettet haben, und zu dem Heilande, von dem Luther singt: Das Feld muß er behalten!"

569.

11. f) Das Ergebnis der diplomatischen Aktion der preuß. Regierung. Die „Norddeutsche Allgemeine Zeitung" veröffentlichte Mittwoch, den 5 15. Juni, folgenden Artikel:

Der Ministerpräsident Herr v. Bethmann-Hollweg hatte in der Antwort, die er am 9. Juni im Abgeordnetenhause auf die Interpellationen über die Borromäus-Enzyklika erteilte, Mitteilung von der durch ihn eingeleiteten diplomatischen Aktion gemacht. Ueber den Verlauf und das Ergebnis dieser Aktion teilen wir das Nachstehende mit:

10 Am 6. d. M. war dem preußischen Gesandten beim Vatikan telegraphisch die Weisung erteilt worden, dem Kardinalstaatssekretär folgende Note zu übergeben:

15

20

25

30

,,In der Nummer 9 der Acta Apostolicae Sedis ist unter dem Datum des 26. Mai eine Enzyklika ,,Editae saepe Dei ore sententiae" veröffentlicht worden, deren neunter Absatz Urteile über die Reformatoren und die der Reformation zugetanen Fürsten und Völker enthält. Diese Urteile sind nicht auf den dogmatischen und kirchenregimentlichen Gegensatz der Konfessionen beschränkt, sondern sie erstrecken sich zugleich auf das moralische Gebiet. Es hat nicht ausbleiben können, daß diese Urteile eine tiefgehende Erregung in allen evangelischen Kreisen Preußens hervorgerufen haben, welche sich in ihren religiösen, sittlichen und staatlichen Empfindungen, die untrennbar mit der Geschichte der Reformation verbunden sind, schwer verletzt fühlen.

Die Königlich preußische Staatsregierung sieht sich daher veranlaßt, gegen diese auch an das preußische Episkopat gerichteten Kundgebungen Verwahrung einzulegen. Zugleich weist sie darauf hin, daß die Verantwortung für Störungen des konfessionellen Friedens, welche eine Folge des Rundschreibens sind, allein diejenige Stelle trifft, von der es ausgegangen ist. Dies glaubt die preußische Regierung, die beim Apostolischen Stuhle im

Interesse guter Beziehungen zwischen Staat und Kirche eine diplomatische Vertretung unterhält, durch ihren Vertreter mit um so größerer Berechtigung aussprechen zu können, als sie ihrerseits, treu ihren verfassungsmäßigen Aufgaben, bestrebt ist, mit allem Ernst und mit allen Mitteln die Wahrung und Festigung des Friedens zwischen der evangelischen und der katholischen Bevölkerung des Staates zu fördern.“ Der Gesandte hat diesen Auftrag am 8. d. M. ausgeführt und dabei der ihm erteilten Instruktion gemäß die bestimmte Erwartung ausgesprochen, daß die päpstliche Kurie Mittel und Wege finden werde, die geeignet seien, die aus der Veröffentlichung der Enzyklika sich ergebenden Schäden nach Möglichkeit zu beseitigen. Insbesondere müßten wir erwarten, daß die Enzyklika 35 in den deutschen Diözesen weder von der Kanzel verkündet, noch in den bischöflichen Verordnungsblättern veröffentlicht würde.

40

45

50

55

Am 11. d. M. ist dem Gesandten amtlich erklärt worden, daß der Papst bereits den deutschen Bischöfen den Befehl gegeben habe, eine solche Verkündung und Veröffentlichung zu unterlassen.

Am 13. d. M. hat die Kurie dem Gesandten folgende vom Kardinalstaatssekretär unterzeichnete Note behändigt:

,,Der unterzeichnete Kardinalstaatssekretär hat die Ehre, Seiner Exzellenz dem preuBischen Herrn Gesandten den Empfang der gefälligen Note vom 8. d. M. wegen der Erregung, die in der preußischen Bevölkerung nach der Veröffentlichung der Enzyklika,,Editae saepe" sich gezeigt hat, zu bestätigen. Der Heilige Stuhl glaubt, daß der Ursprung dieser Erregung darauf zurückzuführen ist, daß der Zweck nicht richtig erkannt worden ist, auf den die Enzyklika gerichtet war, und daß daher einige ihrer Sätze in einem Sinne ausgelegt worden sind, der den Absichten des Heiligen Vaters völlig fremd ist. Es liegt daher dem unterzeichneten Kardinal daran, zu erklären, daß Seine Heiligkeit mit wahrem Bedauern die Nachrichten von einer solchen Erregung vernommen hat, da I wie schon öffentlich und formell erklärt worden ist irgendwelche Absicht, die Nichtkatholiken Deutschlands oder dessen Fürsten zu kränken, seiner Seele ganz und gar fern lag. Der Heilige Vater hat übrigens niemals eine Gelegenheit vorbeigehen lassen, um seine aufrichtige Achtung und Sympathie für die deutsche Nation und ihre Fürsten zu bekunden, und hat noch bei einer kürzlichen Gelegenheit die Freude gehabt, diese seine Gefühle zu wiederholen.

[ocr errors]

Der unterzeichnete Kardinal benutzt diese Gelegenheit, um Seiner Exzellenz den Ausdruck seiner ausgezeichneten Hochachtung zu erneuern.“

Am Donnerstag, den 16. Juni veröffentlichte L'Osservatore Romano in Nr. 164 in Sperrdruck folgende Mitteilung, die in deutscher Uebersetzung1 lautet:

Auf die Vorstellungen, die infolge der Veröffentlichung der Enzyklika „Editae saepe" 5 von der Königl. Preußischen Gesandtschaft beim Heiligen Stuhl durch Note vom 8. d. M. gemacht wurden, antwortete Se. Eminenz der Kardinalstaatssekretär unter dem 13. in folgendem Wortlaut:

Der unterzeichnete Kardinalstaatssekretär hat die Ehre, Seiner Exzellenz, dem Herrn Gesandten von Preußen, den Empfang einer geschätzten Note am 8. d. M. betreffs der Erregung, 10 welche sich unter der Bevölkerung Preußens nach der Veröffentlichung der Enzyklika Editae saepe gezeigt hat, zu bestätigen. Der Heilige Stuhl ist der Ansicht, daß der Ursprung dieser Erregung in der Tatsache zu suchen ist, daß der Zweck, auf den die Enzyklika gerichtet war, nicht genügend verstanden wurde, und daß infolgedessen einige Sätze davon in einem Sinne erklärt worden sind, der den Absichten des Heiligen Vaters völlig fern lag. Deshalb legt der schreibende 15 Kardinal Gewicht darauf zu erklären, daß Seine Heiligkeit mit wahrem Bedauern die Nachricht von einer solchen Erregung erfahren hat, während, wie schon in öffentlicher und amtlicher Form erklärt worden ist jede Absicht, die nichtkatholische Bevölkerung Deutschlands und ihre Fürsten zu beleidigen, seinem Sinne ganz fern lag.

[ocr errors]

Der Heilige Vater hat übrigens niemals eine Gelegenheit vorübergehen lassen, um Seine 20 aufrichtige Achtung und Sympathie für die deutsche Nation und ihre Fürsten zu bekunden und hat sich auch noch ganz kürzlich bei einer Gelegenheit sehr gefreut, diesen Seinen Gefühlen nochmals Ausdruck zu geben.

Der schreibende Kardinal benutzt diese Gelegenheit, um Eurer Exzellenz seine vorzüglichste Hochachtung aufs neue zu bezeugen.

25

Am Abend des folgenden Tages, des 14., teilte der Herr Gesandte von Preußen, Dr. von Mühlberg, Seiner Eminenz, dem Kardinalstaatssekretär, mündlich mit, daß seine Regierung mit Befriedigung von den in der oben angeführten Note enthaltenen Erklärungen Kenntnis genommen habe und fügte hinzu, daß der Herr Reichskanzler ihn beauftragte, dem Heiligen Vater seinen aufrichtigen Dank für die in der vorliegenden Frage eingenommene Stellung darzubringen, und 30 daß er eine solche Haltung als kostbare Garantie für die Fortsetzung der freundschaftlichen Beziehungen, welche zwischen dem Heiligen Stuhle und der Königl. Regierung bestehen, erachte.

1 Der italienische Text lautet:

Alle rimostranze fatte, in seguito alla pubblicazione dell' Enciclica Editae saepe, dalla R. Legazione Prussiana presso la S. Sede con Nota degli otto corr., l'E.mo Cardinale Segretario di Stato rispose in data del 13 nei seguenti termini:

>Il sottoscritto Cardinale Segretario di Stato ha l'onore di accusare a Sua Eccellenza il Signor Ministro di Prussia ricevimento della pregiata Sua Nota in data degli 8 corr., relativa all'agitazione manifestatasi fra le popolazioni della Prussia dopo la pubblicazione dell'Enciclica Editae saepe. La Santa Sede ritiene che l'origine di questa agitazione debba ricercarsi nel fatto che lo scopo, cui era diretta l'Enciclica, non è stato debitamente compreso e, per conseguenza, alcune frasi di essa sono state interpretate in un senso assolutamente estraneo ai propositi del Santo Padre. Perciò lo scrivente Cardinale tiene a dichiarare che Sua Santità ha appreso con vero dispiacere la notizia di tale agitazione, mentre come già è stato dichiarato in forma pubblica ed ufficiale fu ben lungi dall'animo Suo qualsiasi intenzione di arrecare offesa alle popolazioni acattoliche della Germania ed ai loro Principi.

>Il Santo Padre, del resto, non ha mai lasciato passare occasione per manifestare la Sua sincera stima e simpatia verso la Nazione Tedesca ed i suoi Principi, ed anche in una recentissima circostanza è stato ben lieto di ripetere tali Suoi sentimenti.

>Lo scrivente Cardinale profitta di questo incontro per raffermare a Sua Eccellenza i sensi della più distinta considerazione «.

La sera del giorno seguente, 14, il Sig. Ministro di Prussia Dott. von Muehlberg notificava verbalmente all'E.mo Cardinale Segretario di Stato, che il suo Governo aveva presa conoscenza con soddisfazione delle dichiarazioni contenute nella surriferita Nota, aggiungendo che il Signor Cancelliere lo incaricava di presentare al Santo Padre i suoi sinceri ringraziamenti per l'attitudine tenuta nella presente questione, e che considerava tale attitudine come una garanzia preziosa per la continuazione delle amichevoli relazioni esistenti tra la S. Sede ed il Regio Governo.

E' poi appena necessario far rilevare quanto infondata sia l'asserzione di quei giornali, i quali hanno parlato di un preteso ritiro dell'Enciclica da parte del Santo Padre; giacchè l'Enciclica

Es ist ferner kaum nötig hervorzuheben, wie unbegründet die Versicherung der Zeitungen ist, die von einer angeblichen Zurückziehung der Enzyklika von seiten des Heiligen Vaters gesprochen haben; denn die Enzyklika selbst wurde vom Heiligen Stuhle in der ganzen Welt veröffentlicht durch die Tatsache ihrer Einsetzung in den amtlichen Bericht, die Acta Apostolicae 5 Sedis, nach Maßgabe der Päpstlichen Verordnung,,Promulgandi" vom 29. September 19081. Jedoch hatte der Heilige Vater, angesichts der infolge dieser Veröffentlichung entstandenen Erregung, aus eigener Initiative, aus Klugheitsgründen, zur geeigneten Zeit die nötigen Maßnahmen getroffen, daß die Enzyklika nicht weiter in den Kirchen und in den Diözesanberichten Deutschlands veröffentlicht würde. Und dies wurde dem Herrn Gesandten von Preußen am Abend des 10 11. d. M. mündlich mitgeteilt.

570. Pius X. 12. Eid der Doctores in sacra scriptura (1910). Motu proprio,,Illibatae custodiendae“, 29. Juni 1910: Acta ap. sedis II 12, 469.

,,Ego N. N. omni qua par est reverentia me subiicio et sincero animo adhaereo omnibus decisionibus, declarationibus et praescriptionibus apostolicae sedis seu Romanorum 15 pontificum de sacris scripturis recta earumdem explanandarum ratione, praesertim vero Leonis XIII litteris encyclicis,,Providentissimus Deus" die 18 Nov. 1893 datis, nec non Pii X Motu proprio,,Praestantia scripturae sacrae" dato die 18 Nov. 1907, eiusque apostolicis litteris,,Vineae electae", datis die 7 Mai 1909, quibus edicitur,,universos omnes conscientiae obstringi officio sententiis pontificalis consilii de re biblica, ad doctrinam 20 pertinentibus, sive quae posthac edentur, perinde ac decretis sacrarum congregationum a pontifice probatis, se subiiciendi; nec posse notam tum detrectatae obedientiae tum temeritatis devitare aut culpa propterea vacare gravi quotquot verbis scriptisque sententias has tales impugnent;" quare spondeo me ,,principia et decreta per sedem apostolicam et pontificiam biblicam commissionem 25 edita vel edenda“ uti,,supremam studiorum normam et regulam" fideliter, integre sincereque servaturum et inviolabiliter custoditurum, nec unquam me sive in docendo sive quomodolibet verbis scriptisque eadem esse impugnaturum. Sic spondeo, sic iuro, sic me Deus adiuvet et haec sancta Dei evangelia."

571. Pius X. 13. Das Alter für die Zulassung zur ersten Kommunion (1910). 30 De aetate admittendorum ad primam communionem eucharisticam; Dekret der s. congr. de sacramentis, 8. August 1910: Acta ap. sedis II, 15, 577 ff. - VIGILIUS, D. neuesten päpstlichen Dekrete, Ha 10, 3 ff.

35

[ocr errors]

Sacer ordo de disciplina sacramentorum sequentem normam de prima puerorum communione ubique servandam statuere opportunum censuit.

1. Aetas discretionis tum ad confessionem tum ad s. communionem ea est, in qua puer incipit ratiocinari, hoc est circa septimum annum, sive supra, sive etiam infra. Ex hoc tempore incipit obligatio satisfaciendi utrique praecepto confessionis et communionis. 2. Ad primam confessionem et ad primam communionem necessaria non est plena et perfecta doctrinae christianae cognitio. Puer tamen postea debebit integrum 40 catechismum pro modo suae intelligentiae gradatim addiscere. 3. Cognitio religionis quae in puero requiritur, ut ipse ad primam communionem convenienter se praeparet,

stessa fu dalla Santa Sede promulgata per tutto il mondo col fatto della inserzione nel Bollettino ufficiale Acta Apostolicae Sedis, a norma della Costituzione Pontificia Promulgandi del 29 sett.

1908.

Però il Santo Padre, in vista dell'agitazione sorta in seguito a tale pubblicazione, di Sua propria iniziativa, per ragioni di prudenza, aveva preso a tempo opportuno le disposizioni necessarie affinchè l'Enciclica non fosse ulteriormente pubblicata nelle chiese e nei bollettini diocesani di Germania. E ciò venne verbalmente comunicato al Signor Ministro di Prussia la sera degli undici corrente.

1 Vgl. oben Nr. 561. S. 415.

ea est, qua ipse fidei mysteria necessaria necessitate medii pro suo captu percipiat, atque eucharisticum panem a communi et corporali distinguat, ut ea devotione quam ipsius fert aetas ad ss. eucharistiam accedat. - 4. Obligatio praecepti confessionis et communionis, quae puerum gravat, in eos praecipue recidit qui ipsius curam habere debent, hoc est in parentes, in confessarium, in institutores et in parochum. Ad patrem vero, aut ad 5 illos qui vices eius gerunt, et ad confessarium, secundum catechismum Romanum, pertinet admittere puerum ad primam confessionem. 5. Semel aut pluries in anno curent parochi indicere atque habere communionem generalem puerorum, ad eamque non modo novensiles admittere, sed etiam alios, qui parentum confessariive consensu, ut supra dictum est, iam antea primitus de altari sancta libarunt. Pro utrisque dies aliquot in- 10 structionis et praeparationis praemittantur. 6. Puerorum curam habentibus omni studio curandum est ut post primam communionem iidem pueri ad sacram mensam saepius accedant, et si fieri possit, etiam quotidie, prout Christus Iesus et mater ecclesia desiderant, utque id agant ea animi devotione quam talis fert aetas. Meminerint praeterea quibus ea cura est gravissimum quo tenentur officium providendi ut publicis cate- 15 chesis praeceptionibus pueri ipsi interesse pergant, sin minus eorundem religiosae institutioni alio modo suppleant. 7. Consuetudo non admittendi ad confessionem pueros, aut numquam eos absolvendi, cum ad usum rationis pervenerint, est omnino reprobanda. Quare ordinarii locorum, adhibitis etiam remediis iuris, curabunt ut penitus de medio tollatur. 8. Detestabilis omnino est abusus non ministrandi viaticum et 20 extremam unctionem pueris post usum rationis eosque sepeliendi ritu parvulorum. In eos, qui ab huiusmodi more non recedant, ordinarii locorum severe animadvertant.

572. Pius X. 14. Die administrative Absetzung von Pfarrern (1910). De amotione administrativa ab officio et beneficio curato, Dekret der congr. consistorialis, 20. August 1910,,Maxima cura“: Acta ap. sedis II, 16, 636 ff. — VIGILIUS, D. neuesten päpstl. Dekrete 25 11 ff.; FMCAPPELLO, De administrativa amotione parochorum, Rom 11.

Si quis scelestus creditum sibi gregem destruat magis quam aedificet, is debet, iuxta antiquissimum et constantem ecclesiae morem, quantum fas est, instituto iudicio de crimine beneficio privari, hoc est a parochiali munere abduci. Quod si, vi canonici iuris, criminali iudicio ac poenali destitutioni non sit locus; parochus autem hac illave de causa, 30 etiam culpa semota, utile ministerium in paroecia non gerat, vel gerere nequeat, aut forte sua ibi praesentia noxius evadat; alia suppetunt remedia ad animarum saluti consulendum. In his potissimum est parochi amotio, quae oeconomica seu disciplinaris vulgo dicitur, et nullo iudiciali apparatu sed administrativo modo decernitur, nec parochi poenam propositam habet, sed utilitatem fidelium.

[ocr errors]
[ocr errors]

35

Causae, ob quas parochus administrativo modo amoveri potest hae sunt: 1. Insania, a qua . . sanus fieri non posse videatur. - 2. Imperitia et ignorantia. — 3. Surditas, caecitas et alia quaelibet animae et corporis infirmitas. 4. Odium plebis, quamvis iniustum et non universale. 5. Bonae aestimationis amissio penes probos et graves viros. -6. Crimen quod, quamvis actu occultum, mox publicum. . fieri posse. . praevideatur. 40 7. Noxia rerum temporalium administratio. 8. Neglectio officiorum parochialium. 9. Inobedientia praeceptis ordinarii. (Es folgen genaue Anweisungen über das Absetzungsverfahren).

5

573.

Pius X. 15. Abwehrmaßregeln gegen den Modernismus (Anti-Modernisteneid) (1910). Motu proprio,,Sacrorum antistitum“, 1. Sept. 1910: Acta ap. sedis II, 17, 655 ff.

---

VIGILIUS,

D. neuesten päpstl. Dekrete 18 ff.; HMULERT, Anti-Modernisteneid, Ha 11. Sacrorum antistitum neminem latere arbitramur, va ferrimum hominum genus, modernistas, persona quam induerant illis detracta per encyclicas litteras,,Pascendi dominici gregis" 1 consilia pacis in ecclesia turbandae non abiecisse. Haud enim intermiserunt novos aucupari et in clandestinum foedus ascire socios, cum iisque in christianae reipublicae venas opinionum suarum virus inserere, editis libris 10 commentariisque suppresso aut mentito scriptorum nomine. Haec audaciae maturitas, per quam tantus nobis inustus est dolor, si perlectis iterum memoratis litteris nostris, consideretur attentius, facile apparebit, eius moris homines haud alios esse quam quos ibi descripsimus, adversarios eo magis timendos, quo propriores; ministerio suo abutentes ut venenatam huius escam imponant ad intercipiendos incautos, doctrinae speciem circum15 ferentes, in qua errorum omnia summa continetur 2.

7. Peculiaria quaedam adiicimus, quae ad sacrorum alumnos in seminariis degentes et ad instituti religiosi tirones referuntur 3.

Quia vita hominis iis est circumscripta limitibus ut ex uberrimo cognoscendarum rerum fonte vix detur aliquid summis labiis attingere, discendi quoque tempe 20 randus est ardor et retinenda Pauli sententia: non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem. Quare, cum clericis multa iam satis eaque gravia sint imposita studia, sive quae pertinent ad sacras litteras, ad fidei capita, ad mores, ad scientiam pietatis et officiorum, quam asceticam vocant, sive quae ad historiam ecclesiae, ad ius canonicum, ad sacram eloquentiam referuntur, ne iuvenes aliis quaestionibus con25 sectandis tempus terant et a studio praecipuo distrahantur, omnino veta mus diaria quaevis aut commentaria, quantumvis optima, ab iisdem legi, onerata moderatorum conscientia, qui ne id accidat religiose non caverint 5.

Ut autem suspicio segregetur omnis clanculum se inferentis modernismi, non solum 30 omnino servari volumus quae . . praescripta sunt, sed praeterea praecipimus, ut singuli doctores, ante auspicandas ineunte anno praelectiones, antistiti suo textum exhibeant, quem sibi quisque in docendo proposuerit, vel tractandas quaestiones, sive theses; deinde ut per annum ipsum exploretur sua cuiusque magisterii ratio; quae si videatur a 35 sana doctrina discedere, causa erit quamobrem doctor illico amoveatur. Denique, ut, praeter fidei professionem, iusiurandum det antistiti suo, secundum adiectam infra formulam, et subscripto nomine 6. (Es folgt Verzeichnis der zur Ableistung des Eides verpflichteten Kleriker und kirchlichen Beamten.)

Iuris iurandi formula: Ego. . firmiter amplector ac recipio omnia 40 et singula, quae ab inerranti ecclesiae magisterio definita, adserta ac declarata sunt, praesertim ea doctrinae capita, quae huius temporis erroribus directo adversantur. Ac primum quidem Deum, rerum omnium principium et finem, naturali rationis lumine per ea quae facta sunt, hoc est per visibilia creationis opera, tamquam causam per effectus, certo cognosci adeoque demonstrari 45 etiam posse, profiteor. Secundo, externa revelationis argumenta, hoc est facta divina,

[blocks in formation]
« ZurückWeiter »