Nec sum animi dubius, verbis ea vincere magnum Quam sit, et angustis hunc addere rebus honorem. Sed me Parnassi deserta per ardua dulcis 291 Raptat amor. Juvat ire jugis, quâ nulla priorum Castaliam molli devertitur orbita clivo.
Nunc, veneranda Pales, magno nunc ore sonan
Incipiens, stabulis edico in mollibus herbam
Carpere oves, dum mox frondosa reducitur æstas;
Et multâ duram stipulâ filicumque maniplis
Sternere subter humum, glacies ne frigida lædat
Molle pecus, scabiemque ferat turpesque podagras.
Post, hinc digressus, jubeo frondentia capris
Arbuta sufficere, et fluvios præbere recentes;
Et stabula a ventis hiberno opponere soli
Ad medium conversa diem, cum frigidus olim
Jam cadit, extremoque irrorat Aquarius anno.
Hæ quoque non curâ nobis leviore tuendæ ;
Nec minor usus erit; quamvis Milesia magno
Vellera mutentur Tyrios incocta rubores.
Densior hinc soboles; hinc largi copia lactis.
Quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra,
Læta magis pressis manabunt flumina mammis.
Nec minus interea barbas incanaque menta
Cinyphii tondent hirci, setasque comantes,
Usum in castrorum, et miseris velamina nautis.
Pascuntur vero silvas, et summa Lycæi,
Horrentesque rubos, et amantes ardua dumos; 315
Atque ipsæ memores redeunt in tecta, suosque
Ducunt, et gravido superant vix ubere limen.
Ergo omni studio glaciem ventosque nivales,
Quo minus est illis curæ mortalis egestas,
Avertes; victumque feres et virgea lætus
Pabula; nec totâ claudes fœnilia brumâ.
At vero, Zephyris cum læta vocantibus æstas
In saltus utrumque gregem atque in pascua mittet;
Luciferi primo cum sidere frigida rura
Carpamus, dum mane novum, dum gramina canent,
Et ros in tenerâ pecori gratissimus herbâ.
Inde, ubi quarta sitim cœli collegerit hora,
Et cantu querulæ rumpent arbusta cicadæ,
Ad puteos aut alta greges ad stagna jubeto
Currentem ilignis potare canalibus undam;
Estibus at mediis umbrosam exquirere vallem,
Sicubi magna Jovis antiquo robore quercus
Ingentes tendat ramos, aut sicubi nigrum
Ilicibus crebris sacrâ nemus accubet umbrâ ;
Tum tenues dare rursus aquas, et pascere rursus
Solis ad occasum, cum frigidus aëra Vesper
Temperat, et saltus reficit jam roscida luna,
Litoraque alcyonen resonant, acalanthida dumi.
Quid tibi pastores Libyæ, quid pascua versu
Prosequar, et raris habitata mapalia tectis ?
Sæpe diem noctemque, et totum ex ordine mensem,
Pascitur, itque pecus longa in deserta, sine ullis
Hospitiis: tantum campi jacet. Omnia secum
Armentarius Afer agit, tectumque, Laremque,
Armaque, Amyclæumque canem, Cressamque pha-
Non secus ac patriis acer Romanus in armis
Injusto sub fasce viam cum carpit, et hosti
Ante exspectatum positis stat in agmine castris.
At non, quâ Scythiæ gentes, Mæotiaque unda,
Turbidus et torquens flaventes Ister arenas,
Quâque redit medium Rhodope porrecta sub axem.
Illic clausa tenent stabulis armenta; neque ullæ
Aut herbæ campo apparent, aut arbore frondes:
Sed jacet aggeribus niveis informis et alto
Terra gelu late, septemque assurgit in ulnas.
Semper hiems, semper spirantes frigora Cauri.
Tum Sol pallentes haud unquam discutit umbras;
Nec cum invectus equis altum petit æthera, nec
Præcipitem Oceani rubro lavit æquore currum.
Concrescunt subitæ currenti in flumine crustæ,
Undaque jam tergo ferratos sustinet orbes,
Puppibus illa prius, patulis nunc hospita plaustris.
Æraque dissiliunt vulgo, vestesque rigescunt
Indutæ, cæduntque securibus humida vina;
Et totæ solidam in glaciem vertêre lacunæ ;
Stiriaque impexis induruit horrida barbis.
Interea toto non secius aëre ningit:
Intereunt pecudes; stant circumfusa pruinis
Corpora magna boûm; confertoque agmine cervi
Torpent mole novâ, et summis vix cornibus exstant.
Hos non immissis canibus, non cassibus ullis, 371
Puniceæve agitant pavidos formidine pinnæ :
Sed, frustra oppositum trudentes pectore montem,
Comminus obtruncant ferro, graviterque rudentes
Cædunt, et magno læti clamore reportant.
Ipsi in defossis specubus secura sub altâ
Otia agunt terrâ, congestaque robora totasque
Advolvêre focis ulmos, ignique dedêre.
Hic noctem ludo ducunt, et pocula læti
Fermento atque acidis imitantur vitea sorbis.
Talis Hyperboreo Septem subjecta trioni
Gens effrena virûm Rhipæo tunditur Euro,
Et pecudum fulvis velatur corpora setis.
Si tibi lanitium curæ; primum aspera silva, Lappæque tribulique absint; fuge pabula læta; 385 Continuoque greges villis lege mollibus albos. Illum autem, quamvis aries sit candidus ipse, Nigra subest udo tantum cui lingua palato, Rejice, ne maculis infuscet vellera pullis Nascentûm; plenoque alium circumspice campo. Munere sic niveo lanæ, si credere dignum est, 391 Pan Deus Arcadia captam te, Luna, fefellit, In nemora alta vocans; nec tu adspernata vocantem. At, cui lactis amor, cytisum lotosque frequentes Ipse manu salsasque ferat præsepibus herbas. Hinc et amant fluvios magis, ac magis ubera ten
Et salis occultum referunt in lacte saporem.
Multi jam excretos prohibent a matribus hædos,
Primaque ferratis præfigunt ora capistris.
Quod surgente die mulsêre horisque diurnis,
Nocte premunt; quod jam tenebris et sole cadente,
Sub lucem exportans calathis adit oppida pastor;
Aut parco sale contingunt, hiemique reponunt.
Nec tibi cura canum fuerit postrema: sed unâ
Veloces Spartæ catulos acremque Molossum
Pasce sero pingui. Nunquam, custodibus illis,
Nocturnum stabulis furem, incursusque luporum,
Aut impacatos a tergo horrebis Iberos.
Sæpe etiam cursu timidos agitabis onagros,
Et canibus leporem, canibus venabere damas. 410
Sæpe volutabris pulsos silvestribus apros
Latratu turbabis agens, montesque per altos
Ingentem clamore premes ad retia cervum.
Disce et odoratam stabulis accendere cedrum, Galbaneoque agitare graves nidore chelydros. 415 Sape sub immotis præsepibus aut mala tactu Vipera delituit, cœlumque exterrita fugit ; Aut tecto assuetus coluber succedere et umbræ, Pestis acerba boûm, pecorique adspergere virus, Fovit humum. Cape saxa manu, cape robora, pastor; Tollentemque minas et sibila colla tumentem Dejice; jamque fugâ timidum caput abdidit alte, Cum medii nexus extremæque agmina caudæ Solvuntur, tardosque trahit sinus ultimus orbes. Est etiam ille malus Calabris in saltibus anguis, 425 Squamea convolvens sublato pectore terga, Atque notis longam maculosus grandibus alvum ; Qui, dum amnes ulli rumpuntur fontibus, et dum Vere madent udo terræ ac pluvialibus Austris, 429 Stagna colit; ripisque habitans, hîc piscibus atram Improbus ingluviem ranisque loquacibus explet. Postquam exusta palus, terræque ardore dehiscunt, Exsilit in siccum, et, flammantia lumina torquens, Sævit agris, asperque siti atque exterritus æstu. Ne mihi tum molles sub divo carpere somnos, 435 Neu dorso nemoris libeat jacuisse per herbas,
Cum, positis novus exuviis nitidusque juventâ, 437
Volvitur, aut, catulos tectis aut ova relinquens,
Arduus ad solem et linguis micat ora trisulcis.
Morborum quoque te causas et signa docebo. 440
Turpis oves tentat scabies, ubi frigidus imber
Altius ad vivum persedit, et horrida cano
Bruma gelu; vel cum tonsis illotus adhæsit
Sudor, et hirsuti secuerunt corpora vepres.
Dulcibus idcirco fluviis pecus omne magistri
Perfundunt, udisque aries in gurgite villis
Mersatur, missusque secundo defluit amni;
Aut tonsum tristi contingunt corpus amurcâ,
Et spumas miscent argenti, vivaque sulfura,
Idæasque pices, et pingues unguine ceras,
Scillamque, helleborosque graves, nigrumque bitu-
Non tamen ulla magis præsens fortuna laborum est,
Quam si quis ferro potuit rescindere summum
Ulceris os. Alitur vitium, vivitque tegendo;
Dum medicas adhibere manus ad vulnera pastor
Abnegat, aut meliora Deos sedet omina poscens.
Quin etiam, ima dolor balantûm lapsus ad ossa
Cum furit, atque artus depascitur arida febris,
Profuit incensos æstus avertere, et inter
Ima ferire pedis salientem sanguine venam ; 460
Bisaltæ quo more solent, acerque Gelonus,•
Cum fugit in Rhodopen, atque in deserta Geta
Et lac concretum cum sanguine potat equino.
Quam procul aut molli succedere sæpius umbræ Videris, aut summas carpentem ignavius herbas, 465 Extremamque sequi, aut medio procumbere campo Pascentem, et seræ solam decedere nocti ; Continuo culpam ferro compesce, prius quam Dira per incautum serpant contagia vulgus. Non tam creber, agens hiemem, ruit æquore turbo, Quam multæ pecudum pestes. Nec singula morbi Corpora corripiunt; sed tota æstiva repente,
|