Abbildungen der Seite
PDF
EPUB

1264. Klemens IV. + 1268. Gregor X. † 1276.
Hadrian V. † 1276.
Martin IV. † 1285.
Cölestin V. † 1294.
Klemens V. † 1314.

Johann XXI. † 1277.
Honorius IV. † 1287.
Bonifaz VIII. † 1303.
Johann XXII. † 1334.

+1261. Urban IV. Innocenz V. † 1276. Nikolaus III. † 1280. Nikolaus IV. 1292. Benedikt XI. 1304. Benedikt XII. † 1342. Klemens VI. † 1352. Innocenz VI. † 1362. Urban V. † 1370. Gregor XI. † 1378. Urban VI. † 1389. Bonifaz IX. † 1404. Innocenz VII. † 1406. Gregor XII. † 1409. Alerander V. 1410. Johann XXIII. + 1415. Martin V. + 1431. Eugen IV. † 1447. Nikolaus V. 1455. Kalixt III. † 1458. Pius II. † 1464. Paul II. 1471. Sirtus IV. † 1484.

Unter den Pontifices in jure canonico apprime versati ist Innocenz III. der bedeutendste und fruchtbarste. Mit Gregor VII. († 1085) und Alexander III. gehört er zu den größten Trägern des mittelalterlichen Papstthums.

Päpste seit Mitte sec. 18: Benedikt XIV. † 1758 (der gelehrteste Papst). Klemens XIII. † 1769. Klemens XIV. † 1774. Pius VI. † 1799. Pius VII. † 1823. Leo XII. † 1829. Pius VIII. † 1830. Gregor XVI. † 1846. Pius IX. † 1878. Leo XIII.

II. Der allgemeine Name für päpstliche Erlasse ist Literae Apostolicae. Nach der Form unterscheidet man Bullen, Breven, einfache Apostolische Schreiben. In welcher Form ein Erlaß auszufertigen, bestimmt der Stilus curiae (Observanz).

1. Bullae werden regelmäßig durch die Apostolische Kanzlei in feierlicher Form expedirt (Bullae communes), ausnahmsweise auch durch die Apostolische Kammer (Bullae per cameram) oder durch die Datarie (Bullae per viam curiae).

[ocr errors]

Kriterien: lateinische Sprache starkes Pergament (bis sec. 11 Papyrus) altgothische Schrift mit Abkürzungen und ohne Interpunktion (Bullaticum theutonicum [daher Beifügung einer authentischen Abschrift üblich in moderner Schrift, s. g. Transsumptum]; abgeschafft durch Motuproprio P. Leo XIII. vom 29. Dezember 1878) hängendes Siegel von Blei oder (selten) Gold (Bulla, ursprünglich die Kapsel) an einem Faden von Hanf oder Seide (Justiz- oder Gnadensachen) und dem Bilde der Apostel Petrus und Paulus auf der Vorderseite (Antica), dem Bilde (Wappen, Namen) des Papstes auf der Rückseite (Postica), heut auch roth aufgedruckter Trockenstempel (Stampiglia) mit dem Bildniß der beiden Apostel und dem Namen des Papstes in Umschrift (Legende) im Eingange Name des Papstes ohne Zahlzeichen Unterschrift eines oder mehrerer Kurialbeamten (Abbreviatores) offen und ohne Adresse (Literae patentes). Eugenius episcopus Servus Servorum Dei Ad futuram rei memoriam. Inter cetera (f. g. Arenga oder Incipit) desideria cordis nostri. (Folgt der Kontert.) Nulli ergo omnino (Irritations- u. Derogationsklausel)

hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis statuti advocationis exstinctionis impositionis collationis provisionis concessionis indulti constitutionis abolitionis restitutionis rehabilitationis repositionis remissionis donationis liberationis ordinationis intentionis absolutionis indicationis et voluntatis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli Apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum Romae apud Sanctum Petrum Anno Incarnationis dominicae Millesimo quadringentesimo quadragesimo sexto septimo Idus Februarii Pontificatus Nostri Anno sexto decimo. (Loco plumbi.) B. Roverella. F. de Thomacellis.

Der Papst unterzeichnet regelmäßig nur das Konzept (Minuta) der Bulle. 2. Brevia im strengen Sinne des Wortes (Breves literae) werden ausschließlich durch die Sekretarie der Breven in abgekürzter Form (forma brevi), namentlich bei Eilsachen, expedirt.

Kriterien: lateinische, auch italienische Sprache - dünnes Pergament, auch Papier in länglicher Form moderne Kursivschrift aufgedrucktes rothes oder grünes Wachssiegel, auch rother Stempel, mit Petri Fischzug (Annulus piscatoris) - volle Ueberschrift des Papstes mit Zahlzeichen Anrede des Adressaten — Unterschrift des Kardinalsekretairs (Secretarius brevium, Cardinalis nepos) oder seines Substituten gefaltet und außen adressirt (Literae clausae).

[ocr errors]

Venerabili Fratri Francisco Adolpho Namszanowski, Episcopo Agathopolitano i. p. i. (Aeußere Adresse.) Pius P. P. IX. (Innere Ueberschrift.) Venerabilis Frater, salutem et Apostolicam benedictionem. Cum pro Apostolici Officii munere (Kontext). Datum Romae apud S. Petrum sub Annulo Piscatoris die 24. Julii Anno 1868 Pontificatus Nostri Anno Vigesimo tertio. (L.S.) Card. Paracciani Clarelli.

3. Literae Apostolicae simplices (Brevetti, modern auch Breven genannt) werden Namens des Papstes von den römischen Behörden ressortmäßig in einfacher Form expedirt.

ohne Bullen- oder

Kriterien: lateinische Sprache Papier, auch Pergament An= rede des Adressaten päpstliche Namensdevise (vom Kanzlisten geschrieben) als Ueberschrift und als Unterschrift Brevensiegel (nur Trockenstempel der Behörde) adressirt.

[ocr errors]

gefaltet und außen

Gregorius P. P. XVI. (Päpstliche Namensdevise.) Dilecti Filii, salutem et Apostolicam benedictionem. (Innere Ueberschrift.) Ad acerbissimum quem nuper suscepimus dolorem (Kontert). Atque hinc Apostolicam benedictionem Vobis, dilecti Filii, permanenter impertimur. Datum Romae apud S. Petrum die 26. Decembris Anni 1837, Pontificatus Nostri Anno septimo. Gregorius P. P. XVI. (Päpstliche Namensdevise.)

4. Vom Papst eigenhändig unterschriebene Erlasse (Bullen, Breven, einfache apostolische Schreiben) heißen Chirographa (modern auch Breven genannt). Sind die Erlasse an alle oder an eine Mehrheit

von Kirchenoberen gerichtet (Adresse), so führen sie den Namen Encyclicae (sc. literae). Diese behandeln brennende Zeitfragen. Der Ausdruck Motuproprio (Motus proprius) bezeichnet einen nicht in Briefform gehaltenen Erlaß, welcher der freien Initiative des Papstes entstammt oder auf seinen eigenen Erwägungsgründen beruht (ex certa scientia, gegenüber den Ausführungen der zu Grunde liegenden Supplik). Schließt die Exceptio subreptionis (Einrede wegen Angabe von falschen Thatsachen) nicht obreptionis (Einrede wegen Unterdrückung von wahren Thatsachen) aus.

Chirographum Leonis XIII. Cum de Carolinis insulis D. 31. Dezember 1885. (Verleihung des päpstlichen Christusordens mit Brillanten an den Fürsten Bismarck.) Leo P. P. XIII. Excelso Viro Othoni Bismarck Principi, Imperii Germanici Magno Cancellario Salutem. Cum de Carolinis insulis in eas, quae a Nobis propositae fuerant, conditiones auspicato convenerit, laetum ea re animum Nostrum serenissimo Germaniae Imperatori significandum curavimus. Sed eadem animi sensa declarare Tibi quoque volumus, amplissime Princeps, qui ut illa Nobis controversia ad componendum proponeretur, Tuo fuisti indicio Tuaque sponte auctor. Immo profiteri libet, id quod res est, si varias difficultates, inter curam negotii, expedire licuit, magna quidem ex parte studio constantiaeque tribuendum Tuae cum obsequi operae Nostrae ab initio ad extremum perrexeris. Itaque gratam Tibi voluntatem testamur, quod Tuo potissimum consilio oblata Nobis occasio est peropportuna ad exequendum, concordiae gratiae, munus valde nobile. Tu quidem iudicium Tuum libere secutus, et rem ex veritate magis, quam ex aliorum opinione aut more aestimans, nihil sane dubitavisti, quin aequitati Nostrae confideres. Civilis prudentia Tua plurimum sane valuit ad pariendam tantam Imperio Germanico magnitudinem, quantum agnoscunt et fatentur universi: illud autem, quod consentaneum est, hoc tempore spectas, ut stet et floreat quotidie magis Imperium, potentia ad diuturnitatem opibusque munitum. Sed minime fugit sapientium Tuam, quantum virtutis ad incolumitatem ordinis publici rerumque civilium in ea potestate resideat, quae geritur a Nobis, maxime si fuerit omni amoto impedimento, ad agendum libera. Liceat igitur praecipere cogitatione futura, et ex iis, quae acta sunt, auspicium capere reliquorum. Interea, aliquod ut habeas a Nobismetipsis cum facti, tum voluntatis Nostrae testimonium, Te per has Litteras renuntiamus Equitem Ordinis militiae Christi, cuius insignia dignitatis una cum his ipsis Litteris ad Te perferri iussimus. Denique fausta Tibi omnia ex animo adprecamur. Datum Romae apud S. Petrum die XXXI. Decembris Anno MDCCCLXXXV., Pontificatus Nostri Octavo. Leo P. P. XIII. (Manu propria.)

Encyclica Pii IX. Quanta cura v. 8. Dezember 1862. (Publikation des Syllabus.) Venerabilibus Fratribus Patriarchis, Primatibus, Archiepiscopis et Episcopis Universis Gratiam et Communionem Apostolicae Sedis habentibus. (Aeußere Adresse.) Pius P. P. IX. (Päpstliche Namensdevise.) Venerabiles Fratres Salutem et Apostolicam Benedictionem. Quanta cura (Kontert.) ... In tanta depravatarum opinionum perversitate Nos Apostolici Nostri officii probe memores ac de sanctissima nostra Religione, de sana doctrina et animarum salute Nobis divinitus commissa,

ac de ipsius humanae societatis bono maxime solliciti, Apostolicam Nostram vocem iterum extollere existimavimus. Jtaque omnes et singulas pravas opiniones ac doctrinas singillatim hisce Literis commemoratas Auctoritate Nostra Apostolica reprobamus, proscribimus atque damnamus easque ab omnibus catholicae Ecclesiae filiis veluti reprobatas, proscriptas atque damnatas omnino haberi volumus et mandamus. Datum Romae apud S. Petrum die VIII. Decembris anni 1864 decimo a Dogmatica Definitione Immaculatae conceptionis Deiparae Virginis Mariae, Pontificatus Nostri Anno Decimo nono. Pius P. P. IX. (Päpstliche Namensdevise.) Folgt das Verzeichniß der verurtheilten Irrthümer (Syllabus). Vergl. unten § 21. Motu proprio Innocent. X. Zelo domus Dei v. 26. November 1648. (Nichtigkeitserklärung des Westphälischen Friedenstraktats.) proprio ac ex certa scientia et matura deliberatione Nostris deque Apostolicae potestatis plenitudine praedictos . . . articulos ceteraque in dict. Instrumentis (sc. Pacis Osnabrugensis) contenta... ipso jure nulla, irrita, invalida, injusta, damnata, reprobata, inania, viribusque et effectu vana omnino fuisse esse et in perpetuum fore, neminemque ad illorum et cujuslibet eorum, etiamsi juramento vallata sint, observantiam teneri... decernimus et declaramus ... Datum cet.

[ocr errors]

Motu

5. Laufende Verwaltungsentscheidungen der römischen Centralbehörden (Decreta, Decisiones, Responsiones, Rescripta, Resolutiones) ergehen regelmäßig per viam Decreti simplicis unter der Signatur des Vorsizenden (oder Sekretärs) und dem Siegel (Trockenstempel) der entscheidenden Behörde; in wichtigeren Fällen nach Vortrag beim Papst (ex audientia Sanctissimi).

Decret. S. Poenitentiariae Apost. v. 5. Mai 1896. (Neue Form der Quinquennalfakultäten pro foro interno.) Raphael divina miseratione Episcopus Ostiensis . . . S. S. D. Nostri Papaé et S. Sedis Apostolicae Major Poenitentiarius. Vobis Venerabili in Christo Patri N. N. infrascriptas communicamus facultates ad quinquennium duraturas, ... I. Absolvendi ab excommunicatione Romano Pontifici simpliciter reservata ob manus violentas injectas sive in clericos sive in regulares, dummodo non fuerit secuta mors vel mutilatio, seu lethale vulnus aut ossium fractio... II. Absolvendi a censuris contra duellantes statutis in casibus dumtaxat ad forum Ordinarii non deductis ... V. Absolvendi a censuris ob retentionem et lectionem librorum prohibitorum incursis, injuncta congrua poenitentia salutari, nec non firma obligatione tradendi, prout de jure, sive per se sive per alium absque ulla mora et quantum fieri poterit ante absolutionem, libros prohibitos, quos poenitens in sua potestate retineat... Datum Romae ex Aedibus nostris di 5 Maii 1896. P. Pompili, S. P. Corrector. R. Celli S. P. Substit.

Decret. S. Congregat. de Propaganda fide v. 6. Juli 1884. (Säkularisation eines Regularen.) Ex audientia SSmi, habita die 6. Julii 1884. SSmus Dominus Noster Leo Divina Providentia P. P. XIII. referente me infrascripto S. Congregationis de Propaganda Fide Secretario, Presbytero oratori Ordinis S. Benedicti benigne indulsit pro petita facultate vivendi extra claustra ad beneplacitum

Sanctae Sedis, firmo manente voto castitatis, retento sub habitu presbyteri saecularis aliquo regularis habitus signo; ita tamen ut substantialia votorum suae professionis cum novo statu compatibilia observet et sub obedientia Ordinarii Dioecesani loci, in quo deget, etiam in vim voti religiosi vivere teneatur. Contrariis quibuscumque non obstantibus. Datum Romae ex Aed. S. C. de Propda Fide die et anno praedictis. (L.S.) Pro N. P. D. Secretario Zephyrinus Zitelli Offic.

CO

Decret. S. Congregat. Inquisitionis v. 23. Januar 1886. (De privilegio fori.) In constitutione Pii IX. s. m. quae incipit Apostolica Sedis moderationi IV. Id. Oct. 1869 cautum est,,excommunicationem Romano Pontifici reservatum speciali modo incurrere gentes sive directe sive indirecte judices laicos ad trahendum ad suum tribunal personas ecclesiasticas praeter canonicas dispositiones: item edentes leges vel decreta contra libertatem et jura Ecclesiae.“ Cum de vero sensu et intelligentia huius capitis saepe dubitatum fuerit, haec Suprema Congregatio S. Romanae et Universalis Inquisitionis non semel declaravit, caput Cogentes non afficere nisi legislatores et alias auctoritates cogentes sive indirecte sive directe judices laicos ad trahendum ad suum tribunal personas ecclesiasticas praeter canonicas dispositiones. Hanc vero declarationem Sanctissimus D. N. Leo Papa XIII. probavit et confirmavit; ideoque S. haec Congregatio illam cum omnibus locorum Ordinariis pro norma communicandam esse censuit. Ceterum in iis locis in quibus fori privilegio per Summos Pontifices derogatum non fuit, si in eis non datur jura sua persequi nisi apud iudices laicos, tenentur singuli prius a proprio ipsorum Ordinario veniam petere, ut clericos in forum laicorum convenire possint: eamque Ordinarii nunquam denegabunt tum maxime, cum ipsi controversiis inter partes conciliandis frustra operam dederint. Episcopos autem in id forum convenire absque venia Sedis Apostolicae non licet. Et sis quis ausus fuerit trahere ad iudicem seu iudices laicos vel Clericum sine venia Ordinarii, vel Episcopum sine venia S. Sedis, in potestate eorumdem Ordinariorum erit, in eum, praesertim si fuerit clericus, animadvertere poenis et censuris ferendae sententiae uti violatorem privilegii fori, si id expedire in Domino iudicaverint. Interim fausta multa ac felicia tibi precor a Domino. Datum Romae die 23. Januarii an. 1886. Addictissimus in Domino R. Card. Monaco.

Decret. S. Congregat. Indicis v. 5. Mai 1858. Feria II. die 26. Aprilis 1858. (Bücherverbot.),,Sacra Congregatio Eminentissimorum ac Reverendissimorum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalium a Sanctissimo Domino Nostro Pio Papa IX., sanctaque Sede apostolica, Indici librorum pravae doctrinae, eorundemque proscriptioni, expurgationi ac permissioni in universa christiana Republica praepositorum et delegatorum, habita in Palatio apostolico Vaticano, damnavit et damnat, proscripta in Indicem Librorum prohibitorum referri mandavit et mandat opera, quae sequuntur:" Apologia delle leggi di giurisdizione, amministrazione e polizia ecclesiastica publicata in Toscana sotto il Regno di Leopoldo I. Decr. 26 aprilis 1858. ... Dunski sacerdote zelante e servitore dell' Opera di Dio. Dec. S. Off. Feria IV. 21 Aprilis 1858. „,Auctor dum viveret doctrinam reprobaverat." Itaque nemo cujuscumque gradus et condicionis praedicta Opera damnata atque proscripta, quocumque loco et quocumque idiomate, aut in posterum edere, aut edita legere vel retinere

« ZurückWeiter »