s: Hac, Turne, sequamur
iam victoria pandit :
efendere possint.

a miscet:

Teucris.

are recedes.

in prima per artem bella dedisti:

ea. sed quis Olympo ferre labores ?

ut crudele videres ?

quae jam spondet fortuna salutem ?

pse meos me voce vocantem

quo non superat mihi carior alter,
gentem, atque ingenti volnere victum.
infelix, ne nostrum dedecus Ufens
piceret. Teucri potiuntur corpore et armis.
xscindine domos (id rebus defuit unum)
Perpetiar? dextra nec Drancis dicta refellam ?

Terga dabo? et Turnum fugientem haec terra videbit?
Usque adeone mori miserum est ? vos o mihi Manes.
Este boni quoniam superis aversa voluntas.
Sancta ad vos anima, atque istius nescia culpae
Descendam, magnorum haud umquam indignus avorum.
Vix ea fatus erat; medios volat ecce per hostis
Vectus equo spumante Saces, adversa sagitta
Saucius ora, ruitque inplorans nomine Turnum :
Turne, in te suprema salus: miserere tuorum.
Fulminat Aeneas armis, summasque minatur
Dejecturum arces Italûm, excidioque daturum:
Jamque faces ad tecta volant. in te ora Latini,
In te oculos referunt: mussat rex ipse Latinus,
Fff

Discurrunt, magnisque acuunt stridoribus iras.
Volvitur ater odor tectis: tum murmure caeco
Intus saxa sonant: vacuas it fumus ad auras.
Adcidit haec fessis etiam fortuna Latinis,
Quae totam luctu concussit funditus urbem.
Regina ut tectis venientem prospicit hostem,
Incessi muros, ignis ad tecta volare,

Nusquam acies contra Rutulas, nulla agmina Tumi;
Infelix, pugnae juvenem in certamine credit
Exstinctum; et, subito mentem turbata dolore,
Se caussam clamat, crimenque, caputque malorum :
Multaque per maestum demens effata furorem,
Purpureos moritura manu discindit amictus,
Et nodum informis leti trabe nectit ab alta.
Quam cladem miserae postquam adcepere Latinae,
Filia prima manu flavos Lavinia crinis,

Et roseas laniata genas; tum cetera circum
Turba furit resonant late plangoribus aedes.
Hinc totam infelix volgatur fama per urbem:
Demittunt mentes it scissa veste Latinus,
Conjugis adtonitus fatis, urbisque ruina,
Canitiem inmundo perfusam pulvere turpans.

Interea extremo bellator in aequore Turnus
Palantis sequitur paucos, jam segnior, atque
Jam minus atque minus successu laetus equorum.
Adtulit hunc illi caecis terroribus aura

Conmixtum clamorem, adrectasque inpulit auris
Confusae sonus urbis, et inlaetabile murmur.
Hei mihi quid tanto turbantur moenia luctu?
Quisve ruit tantus diversa clamor ab urbe ?
Sic ait, adductisque amens subsistit habenis.
Atque huic, in faciem soror ut conversa Metisci
Aurigae currumque et equos et lora regebat,

Talibus occurrit dictis: Hac, Turne, sequamur
Troiugenas, qua prima viam victoria pandit :
Sunt alii, qui tecta manu defendere possint.
Ingruit Aeneas Italis, et proelia miscet:

Et nos saeva manu mittamus funera Teucris.
Nec numero inferior, pugnae nec honore recedes.
Turnus ad haec :

O soror, et dudum adgnovi, quom prima per artem
Foedera turbasti, teque haec in bella dedisti:
Et nunc nequidquam fallis dea. sed quis Olympo
Demissam tantos voluit te ferre labores?

An fratris miseri letum ut crudele videres ?

Nam quid ago? aut quae jam spondet fortuna salutem?
Vidi oculos ante ipse meos me voce vocantem
Murrhanum, quo non superat mihi carior alter,
Öppetere ingentem, atque ingenti volnere victum.
Occidit infelix, ne nostrum dedecus Ufens
Adspiceret. Teucri potiuntur corpore et armis.
Exscindine domos (id rebus defuit unum)
Perpetiar? dextra nec Drancis dicta refellam?

Terga dabo? et Turnum fugientem haec terra videbit?
Usque adeone mori miserum est ? vos o mihi Manes
Este boni quoniam superis aversa voluntas.

Sancta ad vos anima, atque istius nescia culpae
Descendam, magnorum haud umquam indignus avorum.
Vix ea fatus erat; medios volat ecce per hostis
Vectus equo spumante Saces, adversa sagitta
Saucius ora, ruitque inplorans nomine Turnum :
Turne, in te suprema salus: miserere tuorum.
Fulminat Aeneas armis, summasque minatur
Dejecturum arces Italûm, excidioque daturum:
Jamque faces ad tecta volant. in te ora Latini,
In te oculos referunt: mussat rex ipse Latinus,
Fff

Quos generos vocet, aut quae sese ad foedera flectat.
Praeterea regina, tui fidissima, dextra

Occidit ipsa sua, lucemque exterrita fugit.
Soli pro portis Messapus et acer Atinas
Sustentant aciem. circum hos utrimque phalanges
Stant densae, strictisque seges mucronibus horret
Ferrea tu currum deserto in gramine versas.
Obstupuit varia confusus imagine rerum
Turnus, et obtutu tacito stetit. aestuat ingens
Uno in corde pudor, mixtoque insania luctu,
Et furiis agitatus amor, et conscia virtus.

Ut primum discussae umbrae, et lux reddita menti,
Ardentis oculorum orbis ad moenia torsit
Turbidus, eque rotis magnam respexit ad urbem.
Ecce autem flammis inter tabulata volutus
Ad coelum undabat vortex, turrimque tenebat:
Turrim, conpactis trabibus quam eduxerat ipse,
Subdideratque rotas, pontisque instraverat altos.
Jam jam fata, soror, superant; absiste morari:
Quo deus, et quo dura vocat Fortuna, sequamur.
Stat conferre manum Aeneae; stat, quidquid acerbi est.
Morte pati neque me indecorem, germana, videbis
Amplius. hunc, oro, sine me furere ante furorem.
Dixit, et e curru saltum dedit ocius arvis:
Perque hostis, per tela ruit: maestamque sororem
Deserit, ac rapido cursu media agmina rumpit.
Ac veluti montis saxum de vertice praeceps
Quom ruit, avolsum vento, seu turbidus imber
Proluit, aut annis solvit sublabsa vetustas;
Fertur in abruptum magno mons inprobus actu,
Exsultatque solo, silvas, armenta, virosque
Involvens secum: disjecta per agmina Turnus
Sic urbis ruit ad muros; ubi plurima fuso

Sanguine terra madet, striduntque hástilibus aurae:
Significatque manu, et magno simul incipit ore:
Parcite jam, Rutuli; et vos tela inhibete, Latini:
Quaecumque est fortuna, mea est me verius unum
Pro vobis foedus luere, et decernere ferro.
Discessere omnes medii, spatiumque dedere.
At pater Aeneas, audito nomine Turni,
Deserit et muros, et summas deserit arces;
Praecipitatque moras omnis opera omnia rumpit:
Laetitia exsultans, horrendumque intonat armis:
Quantus Athos, aut quantus Eryx, aut ipse, coruscis
Quom fremit ilicibus, quantus, gaudetque nivali
Vertice se adtollens pater Appenninus ad auras.
Jam vero et Rutuli certatim, et Troes, et omnes
Convertere oculos Itali; quique alta tenebant
Moenia, quique imos pulsabant ariete muros:
Armaque deposuere humeris. stupet ipse Latinus,
Ingentis, genitos diversis partibus orbis,

Inter se coiisse viros, et cernere ferro.
Atque illi, ut vacuo patuerunt aequore campi,
Procursu rapido, conjectis eminus hastis
Invadunt Martem clipeis atque aere sonoro.
Dat gemitum tellus tum crebros ensibus ictis
Congeminant. fors et virtus miscentur in unum.
Ac velut, ingenti Sila, summove Taburno
Quom duo conversis inimica in proelia tauri
Frontibus incurrunt, pavidi cessere magistri

Stat pecus omne metu mutum, mussantque juvencae,
Quis nemori imperitet, quem tota armenta sequantur:
Illi inter sese multa vi volnera miscent,

Cornuaque obnixi infigunt, et sanguine largo

Colla armosque lavant gemitu nemus omne remugit. Haud aliter Tros Aeneas et Daunius heros