tum, contra primum et summum præceptum, de quo quidem in aliis contionibus audietis plura.

Ideo filioli cavete ab ejuscemodi abominationibus, ut non alienum Deum, aut idolum, in cordibus vestris vobis fingatis; sed sinite Dominum esse Deum vestrum; nam et admodum clementer, et paterne offert se, ut sit Deus vester. Ideo ad quemlibet dicit, Ego sum Dominus Deus tuus, id est, Ego sum Dominus et Pater vester, et admodum libens sum vester Deus tantum. Si Dominus, ubi timor meus? tantum timete me ut Dominum, obedite mihi, confidite ex corde mihi, implorate, invocate me, filioli diligite me ut Patrem.

Nos quidem supplicare omnibus ardentissimis affectibus et votis deberemus, ut dignaretur noster esse Deus. Nunc tanta, tam profusa et infinita est bonitas, ut ipse nos præveniat, antequam petamus, seque offerat et dicat, Ecce ego sum Dominus Deus tuus, tantum agnosce me pro Deo. Quando autem dicit, Ego sum Deus tuus, perinde est ac si dicat, Omne genus beneficii effundam in te, quicquid necessitatis te premit, hoc defer ad me, quacunque usquam re indiges, hanc petas a me, non longe absum; Deus tuus sum, in omnibus presens adero, in omnibus juvabo.

Et hoc quidem filioli, accurate perdiscite, et animis infixum tenete, tum Deum diligetis, et ex animo confidetis ei. Nam hæc est sententia hujus primi præcepti, ut Dominum Deum super omnia timeamus et diligamus, eique fidamus. Ergo filioli diligenter discite hoc, et quando interrogamini, Quomodo intelligitis hoc primum præceptum? tum respondebitis, Hic præcipitur, ut Deum ex toto corde timeamus, diligamus, et illi confidamus.

EPILOGUS.

Ita habetis optimi pueri, veram, germanam, et simplicem sententiam, in genere, primi, secundi, aut tertii præcepti (quodcunque tunc pro tempore explicabitur) hanc

discite, diligenter ruminate, et in timore Domini ambulate, ut hæc mandata non transgrediamini. Quicquid enim ipse præcipit, hoc est rectum, justum, bonum et sanctum. Quicquid autem prohibet, hoc est injustum, peccatum, et abominatio. Ipse (ut Deus) postulat, ut mandata illius custodiamus et non contemnamus.

Nam Exod. xx.

ipse dicit, Ego sum Dominus Deus tuus, fortis zelotes, visitans iniquitatem patrum in filios, in tertiam et quartam generationem, his qui oderunt me, et faciens misericordiam in milia, his qui diligunt me et custodiunt præcepta mea. Hoc est, Deus cominatur punire omnes, qui hæc mandata transgrediuntur: ideo exhorrescere debemus illius iram, et non peccare contra hæc mandata. Promittit autem gratiam et benedictionem omnibus, qui hæc mandata servant. Ideo debemus eum diligere, et illi confidere, et illius præceptis parere. Ideo optimi pueri, debetis timere Deum, et illius mandata servare, et ab illo petere gratiam et auxilium, ut facere et opere præstare possitis. Nam timor Domini initium est omnis sapientiæ, et reddit homines pios, et aptos ad omne bonum opus, qui placentes Deo, et publice, et privatim multis prodesse queant. Hinc consequitur bona conscientia, pax et tranquillitas, gloria et divitiæ, ut initio ex Psalmo audistis. Et cum ita in vera cognitione Dei, et fide perseveramus usque ad finem, tum Deus ultra hæc dat nobis vitam æternam, quam precor vobis ex Deo, qui est benedictus in sæcula.

Hic generalis epilogus, debet singulis contionibus sigillatim, in fine legi et recitari, quam diu durat lectio Catechismi, ad erudiendos pueros.

Et initium, simul ac epilogus, hujus primæ contionis, debet in omnibus contionibus aliorum præceptorum repeti.

NUNC audistis, quomodo primum præceptum intelligendum sit, in quo discimus, quomodo cor nostrum affici debeat erga Deum, nunc sequitur secundum quod sic

sonat.

Non assumes nomen Domini Dei tui in vanum, neque enim innocens erit Domino, qui assumpserit nomen ejus in vanum.

Hoc præceptum filioli docet nos, quomodo nos erga Deum gerere debeamus, tum affectu cordis, tum verbis ; nempe ut nomen Domini non usurpemus inaniter, aut in vanum, sed tantum, quando ad laudem et gloriam Dei, et commodum proximi tendit; ut quilibet in verbis et sermonibus nostris animadvertere possit, nos Deum et sanctum nomen ejus, in cordibus nostris reverenter, religiose

timere, magnifacere et adorare. Nam per hoc et alii homines alliciuntur, et ad glorificandum nomen Dei excitantur. Quando autem ex scurrili quadam levitate, nomine Dei abutimur, tum offenduntur reliqui homines, et etiam redduntur prophaniores, sic nos oneramur reatu peccati alieni. Dicit autem Christus in evangelio Matthei xvi. cap. Qui scandalum prebuerit uni de pusillis, expedit ut suspendatur mola asinaria in collo ejus, et demergatur in profundo maris. Ideo accurate cavete ab hoc scandalo.

Non solum autem hoc est nomine Dei abuti, quando nomen Dei Patris, aut Christi nomen usurpamus, aut nominamus, sed nomen Dei est, quicquid de Deo boni dicetur, aut boni dici debet. Sicut alias in communi more loquendi solemus dicere, Hic homo habet bonum. nomen, id est, multa bona dicuntur de eo; hic habet malum nomen, id est, rumor malus spargitur de eo. Ita nomen Dei dicitur, quicquid de eo boni dicitur, scilicet quod sit justus, verax, misericors, bonus.

Nunc diligenter et accurate attendite filioli, quod non dicitur hic, Tu nomen Domini Dei tui prorsus non nominabis aut usurpabis, sed dicit non assumes in vanum : nam Deus id ferre potest, idque fert libenter, ut nomine sancto Dei utamur ad gloriam ipsius aut ad commodum proximi.

Ergo discetis, quanam ratione nomen Dei in vanum assumitur, ut cavere possitis et non peccetis. Multis autem modis nomen Dei usurpatur in vanum.

Primum quando homines titulum et nomen Dei tribuunt his rebus, quæ non sunt Deus. Ut gentes solem, lunam, stellas, item quosdam homines reges et tyrannos, Deos appellarunt. Et sicut Judæi, qui fecerunt vitulum aureum, et dixerunt, Hic est Deus, qui eduxit nos ex Ægypto. Et hoc filioli optimi, est tam Ex. xxxii. grande peccatum, ut Deus in Veteri Testamento præceperit ejuscemodi hominem, qui hoc patrarit, occidi, et si

Deut. xiii.

tota aliqua civitas sic peccasset, illam incendi, et funditus vastari, omnes qui in ea inventi essent trucidari. Ideo diligenter a tali caveamus, alias Deus horribiliter nos puniet.

Secundo, assumitur nomen Dei in vanum, quando in nomine ejus pejeramus, et fallaciter animo decipiendi juramus, sive in judicio, sive quotidianis negociis. Et

quando magistratus imponit subditis juramenta non necessaria. Ideo diligenter cavere debetis, et non facile, ex Matth. v. prava consuetudine jurare, sed facite ut Christus nos docet, Sit sermo vester est est, non non. Quando autem aliqua necessitate jurandum est, et injungitur vobis a magistratu, tunc nolite pejerare, sed dicite veritatem, fideliter prestate quod jurastis. Et si continget vos adultos olim, adhiberi gubernandæ reip. tunc non date causam nec occasionem juramentis non necessariis, nam quicRom. xiii. quid peccatur ejusmodi juramentis, hoc imputatur coram Deo magistratui, et non subditis, qui obedire debent, etiam propter conscientiam.

Tercio usurpamus nomen Dei impie, quando diris execrationibus, et horribilibus imprecationibus, judicium Dei, ultionem Dei minitamur aliis. Quod peccatum hoc tempore valde vulgatum est, adeo, ut jam hoc tempore, non solum viri et adolescentes, sed et mulierculæ et puellæ, adeoque pueri, seipsos et alios horribiliter execrentur, non solum perciti iracundia, sed in quotidiano sermone, civilitatis causa, quasi vero virtus et ornamentum morum sit, execrationibus prodigiosis subinde detonare et tumultuari; cum tamen adeo abominabile peccatum sit coram Deo, et tanta turpitudo coram mundo, ut verbis id nemo facile assequi possit. Nam Paulus ad Philip. ii. dicit, In nomin. ejus flectitur omne genu, cœlestium, terrestrium et infernorum, id est, non solum angeli et homines venerantur et adorant Dominum, et Deum nostrum Jesum Christum, sed et spiritus apostatici, et diaboli in inferno, contremiscunt ad nomen ejus, et conterriti agnoscunt nomen majestatis.