端 Et bibit humorem, et cum vult, ex se ipsa remittit; Quæque suo viridi semper se gramine vestit, Nec scabie et salsa lædit rubigine ferrum: 220 Illa tibi lætis intexet vitibus ulmos; Illa ferax oleo est; illam experiere colendo Et facilem pecori, et patientem vomeris unci. 225 leves fumos, et bibit humorem, et ipsa sponte ejicit illum ex se; et quæ semper tegit se propriis herbis, nec inficit vomerem scabritie et rubigine amara: illa tibi impli cabit ulmos fœcundis vitibus: illa fertilis est oleis: illam senties colendo, et aptam gregibus, et tractabilem vomere acuto. Talem arat Capua dives, et regio propinqua monti Vesuvio, et Clanius non commodus Acerris desertis. Jam docebo quomodo po Ut bibit Ven. Que nnus Mead.-219. semper viridi Medic. et Moret. pr., it. Pierii Rom., uterque Goth. viridis emendat Faber. Scilicet non male ita legeretur, si poëtæ ita loqui placuisset.-220. Hæc unus Mead. aut salsa Medic. a m. sec. cum Leid. et Goth. sec. falsa Menag. pr.-221. Ipsa Zulich. intexit edd. aliæ et Goth. sec. tibi in lætis Mead.-222. oleo e vetustis Pierii et multis suis reposnit Heins. Sic et laudabat Nonius Marcelins et Arusianus Messius. oleæ vulgo editum et lectum cum Medic. olee Goth. sec. cum Erf. -224. erat Medic. et Mentel. pr., uterque a m. pr. et Goth. pr. Vesaro ¡idem cum Mentel. Reg., utroque Voss. Vesco Rom.-225. Gellius N. A.' VII, 20 scriptum in quodam commentario se reperisse memorat, a Virgilio primum fuisse editum: Nola jugo; mox ob negatam sibi a Nolanis aquam, in propinquum rus ducendam, poëtam offensum nomen urbis in Ora mutasse; quod ipsum Gellio suavius ad aures esse videbatur, antecedente vocabulo in o desinente. Easdem nugas Philargyrins ad h. 1. et in Servianis ad Æn. v11, 740. Refellit eas patriæ studio Ambros. Leo de Nola lib. 1, c. 2 in Schottí NOTE 224 Capua, et vicina Vesevo, &c.] Capua, Campaniæ caput: unde et Capuam, a capite dictam putat Strabo 1. v. Virgilius tamen a Capy, Æneæ commilitone, nomen ejus deducit, Æn. x. 145. Hanc constat nulli terrarum soli bonitate posthabendam ; fuisse autem olim inter tres maximas urbes, Romam, Carthaginemque numeratam, testatur Florus, 1. 1. 16. Veserus, Vesuvius, et Vesvius, mons Campaniæ prope Nolam, mire fertilis, præterquam in cacumine, unde sæpe ignes emittit; nunquam vehementius, quam imperante Tito: quo tempore Plinius historiæ naturalis scriptor, qui cogno scendi illius ignis cupiditate eo se contulerat, fumo flammisque extinctus est. 225 Ora jugo] Dicitur nt narrat Gellius 1. VII. 20. scripsisse primo Virgilius: Nola jugo, ad laudem Nola, urbis Vesuvio vicina; sed postea. delevisse: propterea quod Nolani aquam ipsi negassent, suum in rus, quod erat in propinquo, deducendam. Clanius non æquus Acerris] Acerræ: Acerra, antiquissima Campaniæ urbs, non longe a Neapoli: hanc præ, terfluit amnis Clanius, l'Agno: cujus frequens inundatio pene urbem interdum exhausit; unde ipse, non æquus Nunc, quo quamque modo possis cognoscere, dicam. 230 235 teris unamquamque cognoscere. Si quæris an rara sit, an plus æquo densa (quia altera bona est frumento, altera viti; densa magis frumento, rarissima quæque viti.) Primo eliges locum oculis, et jubebis puteum defodi profunde in solido loco: deinde repones omnem terram in eundem locum, et complanabis pedibus summas arenas. Si non sufficiunt ad replendum locum; ager erit rarus, et melior ad pascua et vites almas: si vero abnuant se posse redire in suum locum, et foveis repletis terra redundet; ager erit densus: existima fore glebas duras et crassos tumores, et ara terram bobus robustis. Terra autem salsa, et quæ dicitur amara, inepta est frumentis : Scriptt. hist. Ital. Clanis Parrhas., ut ab aliis appellatur.-226. Tunc, quo frag. Moret. quo quæque ed. Ven. quo cumque Romanus, Moret. quart.; et sic Pierius in codd. fere omnibus antiquis legi testatur; add. Erf. et ex edd. Mediolan. quamcumque vel quocumque Zulich. posses Rom.-227. aut-sit densa Ven. Zulich. Erf. a m. sec. ed. Mediol. et Genev. requires Medic. a m. pr. cum tribus aliis.~230. altumque Moret. sec. videbis Gudian. cum tribus aliis, et Medic. Pierii, it. ed. Norimb., ac Goth. sec. a m. sec.-231. In solidum fragm. Moret. ed. Ven. dimitti plures. reponas alter Moret.-232. summis aliquot apud Pierium.-233. rarum est Franc. Si deerunt terræ Parrhas. utrumque ab interpolante manu mali interpretis. deerit edd. antiquæ vel Pierio teste; et sic ed. Norimb., quod defendi posset; sed alterum, quod inde ab Aldd. legitur, doctius. deserint unus Mead.-234. si in Mentel, pr. Sis in Ven. Sed si in Menag. Si que in Zulich.-235. superarit fragm. Moret. -236. versaque terga Moret. quart., male.-237. Et specta Servius legerat ; lapsus frequens est. Exerce et validis Rom. Pierii, et ante validis in Medic. NOTE Acerris: et Acerræ vacua hic dicuntur. 229 Cereri, &c. Lyco] De Cerere Ecl. v. 69. Lyaus, Bacchi nomen a Xów solvo: quod curis solvat et liberet. 234 Aptius, uber] Supra v. 185, Posse negabunt] Non poterunt. Et quasi sensum mentemque terræ tribuit: ut alibi multis locis. Nec Baccho genus, aut pomis sua nomina servat), 240 245 illa neque emendatur aratione, neque servat vino suum genus, ac ne nomina quidem propria pomis: tale præbebit indicium sui. Tu corbes e denso vimine, et colà torcularis detrahe e tectis fumosis. In iis terra illa mala, et dulces fontium aquæ comprimantur usque ad summam oram: quippe omnis aqua exprimetur, et longæ guttæ defluent per foramina viminum. At sapor dabit signum manifestum, et amarities ladet gustu ora ægra explorantium. Præterea, hoc demum modo cognoscimus, quænam terra sit pinguis : illa manibus versata nunquam dissolvitur, sed dum tenetur, a m. pr. aberat.-240. Nec Baccho decus em. Jo. Schrader., ut Æn. 11, 89 nomenque decusque Gessimus. At Colum. x, 38 Quo Bacchi genus aut, ex hoc ipso loco. numina Rottend. servet Mentel. pr.-241. tum unus Mead. squalos Leid. unus. spissos v. qualos Longob. Pierii, ed. Ven.-242. diripe plures.243. Huic Messius Arusianus legisse videbatur Heinsio; sicque a pr. m. Erf. -244. luctabitur alter Menag., ut plerique Pierii. aquæ luctabitur amnis a m. sec. fragm. Helmstad. in Analect. litt. Helmstad. 1783, p. 194.-245. Ilicet conj. Jo. Schrader., Scilicet est dh. de vimine alter Moret.-246. Et idem. Sat unus Mead. Reiskius non male ita interpungebat: At s. i. faciet ; manifestus et ora T., ut sit amaror manifestus.—247. amaror ap. Gell. 1, 21 Hyginus Grammaticus in libro, qui fuerat ex domo atque familia Virgilii, invenisse memorabat. Eandem lectionem amplectebatur Favorinus et ipse Gellius, Agnoscit quoque Macrob. Sat. VI, 1, et sic septem ap Heins., quatuor apud Burm., ed. Ven., nostri Gothani cum Erf. et Medic. a m. sec. amaro alii, et inter eos quidem vetustissimi, Romanus, necnon Medic. et Longob. Pierii a m. pr. Præfert hoc post Pierium Heinsius, quia durum esset, sapor; amaror. Quod mireris, si de canone critico cogites; amaror vox exquisita, Lucretiana. sensum amaror Tollianus, et unus Arundel. cum eodem fragm. Helmstad. 248. tellus quæ sit alter Moret. et Goth. sec.-249. aut umquam NOTE 240 Nec Baccho genus, aut, &c.] Terra salsa, sic ingrata est, ut arboribus apud se depositis non servet nomen : sed eas et virtute et nomine spoliet: id est, ut arbores in ea degenerent, nec amplius ejusdem generis ac nominis esse videantur. De Baccho, Ecl. v. 69. 241 Qualos, Colaque prælorum, &c.] Torcular tota machina est uvis premendis, a torquendo sic dicta. Prælum, sunt trabes, quæ nvas torculari impositas premunt: a premendo dictæ per contractionem, premulum, prælum: unde syllaba prima brevis est in premo; longa in prælum. Cola sunt sacci, vel corbes, quæ torculari suppositæ vinum expressum excipiunt percolantque. Quali, corbes e vimine, calathi, Ecl. 11. 46. 244 Eluctabitur] Per vim, et quasi cum lucta exibit. Discimus: haud unquam manibus jactata fatiscit, Neu se prævalidam primis ostendat aristis! 250 Quæque levis. Promtum est oculis prædiscere nigram, 255 adhæret digitis instar picis. Humida nutrit grandiores herbas, et ipsa fœcunda est plusquam oportet: ah ne illa sit mihi nimis fertilis, et ne mønstret se fortiorem primis in herbis! Quæ est gravis, et quæ levis, manifestat se ipso pondere, etsi de illa taceatur. Facile est cognoscere visu nigram, et quisquis unicuique color est. Sed difficile est investigare frigus perniciosum: tantummodo picea, et taxi noxiæ, vel nigræ hederæ, dant aliquando signa illius. His cognitis, memineris putrefacere Ne Menag. pr.–250. ad deest fragm. Moret. et a sec. m. quarto Moret., it. Goth. pr.-251. alit herbas Zulich.–252. a, ha, nimium multi, ut solent. ne sit tibi Erf. fertilis una Menag. pr., unde Heins. conj. uvæ. ulla Erf. a m. pr.253. Nec se uterque Medic. cum Romano et aliis, etiam apud Martinum. se alii apud Pierium, et Parrhas. Heu unus Arundel. præcipitem Zulich, ostendit Ven. ostentet Aldd. pr. et sec. et Junt., quod placet Burmanno de terra quasi gloriante.-254. prodet Medic. promit Regius et Cerda. tacitum apud Pierium est vitium Aldinæ sec.-255. prædicere quatuor ap. Burm. et Goth. pr. cum Erf., necnon Romanus. cognoscere Zulich. Ita et alibi Ge. 1, 252, 51.-256. Et quisquis color. at edd. Áldd. prima et hinc profectæ, et sic Medic. a m. sec. et plerique omnes; etiam nostri. Defendit hoc Servianorum auctor. Seu quisquis ed. Ven. Et quis cui cire color Romanus. Et quis cuique color: at sceleratum, ut est in Medic. a m. pr., in aliis ap. Pierium, et in uno Mead.; et cum versum labefactum viderent, color mutato in colos, quemadmodum Pierii Mediceus habet, aut excluso at lectum esse in antiquis libris, patet e Servianis, Zulich. et uno Arundel. Scilicet Et quis cui color, quod Naugerius Ald. tert. asciverat, inde Manut. Commelin. Pulmann., vera lectio; reperitur illa in Mentel. pr. a m. pr. cui, pro cuicunque, vid. Burm.— 257. tantum picea Moret. sec.-258. haut Medic.; in eodem pandunt primæ NOTÆ 250 Habendo] Passiva significatione, dum habetur: ut pleraque gerundia. Ecl. viii. 71. 252 Ne sit mihi fertilis] Terra enim, cujus vis in herbas aut frondes absumitur, parum habet virtutis ad fru-ctum ferendum. 254 Tacitam] Etsi de illa taceatur, nullumque aliud indicium a me assignetur. 257 Picea ... taxi] Picea, pini species: de qua Plin. 1. xvi. 10. Picea montes amat atque frigora, feralis arbor, et funebri indicio ad fores posita, ac rogis virens: hæc plurimam resinam fundit. Taxus, de l'if: de qua Plin. ibidem. Taxus, minus virens, gracilisque et tristis ac dira: letale baccis, in Hispania præcipue, venenum inest. Sunt qui taxica hinc appellata dicant venena, quæ nunc toxica dicimus. His animadversis, terram multo ante memento 260 265 terram, et aperire foveis altos montes multo prius, et exponere Aquiloni glebas inversas multo prius, quam plantes hilare genus vitis. Optimi sunt agri, quorum solum est tenerum: id autem efficiunt venti, et pruinæ frigidæ, et robustus fossor agitans terram proscissam. Sed si nulla vigilantia deest quibusdam viris, hi prius eligunt loca duo similia: unum, in quo primum seminarium arborum præparetur ; duæ literæ in litura a m. rec.-259. His etiam adversis Ven., at vid. inf. Ge. III, 123.-260. circumdare montes Romanus. et omittit Medic. Pierii, quod placebat Martino, qui et malebat magnis scrobibus. Omissum et in edit. Cuningh., quod idem malebat Cort. ad Plin. vII, epp. 4. Scilicet quia alioqui in tertio membro copula desideratur: Ante supinatasque. Jac. Bryant acute: Atque supinatas Aquiloni emendat; quod equidem præferam. Cum de collibus agatur, magnos non bene memorari montes facile sentias. Placet itaque quod Martinus malebat: magnis scrobibus.-261. extendere Moret. alter, male. vid. Not.-262. lentum Zulich, et Leid, alter cum Goth. sec., perpetua variatione, inprimis in vite. v. Ecl. III, 38. latum hic verum. Multa enim præcipiunt hujus sationis auctores de eligendo fœcundissimo et probatissimo stirpis ge nere. vid. Colum. 111, 6.-263. curent Voss. pr. gelidæve unus Arundel.— 265. Ac si Medic. aut duo cum Goth. sec. et Erf. surgit Vratisl.—266. exqui rant Leid. unus.-267. degesta Mentel. pr. Moret. sec. Rottend. tert. a m. pr. egesta Menag. sec. et Bodlei. vid. sup. v. 54. ferantur Goth. pr. seratur Voss. NOTE 259 His animadversis] v. PARS. De cultura vitis. Continet præcepta præcipue xv. 1. est de scrobibus et foveis hyeme parandis, v. 260. 11. De soli similitudine in seminario et vineto, v. 265. III. De signando vitis cortice, ad cognoscendum nativum ejus situm, v. 269. IV. De ordine, quo serenda est, v. 273. v. De profunditate fovearum, v. 288. VI. De iis quæ cavenda sunt in satione vitis, v. 298. VII. De tempore sationis, v. 315. VIII. De stercoratione, v. 346. IX. De lapidum et concharum infossione, v. 348. x. De pastinatione, sive terra vertenda pastino, la houe, la bêche, v. XII. 354. XI. De ligatione, quæ pedatio 261 Aquiloni] Vento septentrionali: generatim hic hyemem significat. De co, Ecl. vII. 51. 267 Arboribus] Vel vites ipsa arbores vocat, ut supra, v. 89. Vel præceptum generale est pro omnibus arboribus. Seges] Bene de arbusculis, quæ seruntur in seminario. |